CD-recensie

 

© Aart van der Wal, januari 2012

 

 

Beethoven: 33 'Veränderungen' over een wals van Diabelli op. 120 (Diabelli-varaties)

Paul Lewis (piano)

Harmonia Mundi HMC 902071 • 53' •

Opname: Teldex Studio, Berlijn, 12-2009

 

 


Jaren geleden (hoe lang is dat al niet terug, het moeten ééuwen zijn) zette Stephen Bishop (toen nog niet Kovacevich, zoals hij zich later ging noemen) wat mij betreft voorgoed de norm in zijn vertolking van Beethovens Diabelli-variaties, toen nog voor het springlevende (en intussen een zachte dood gestorven) Philips Classics label. Dat kwam ook zo uit: sindsdien heeft niemand dat overtroffen, óók niet door de 'grootste Beethovenpianist aller tijden', zoals de Engelse pianist Paul Lewis door sommigen wordt genoemd. En hoewel die kwalificatie wat overdreven lijkt (er zijn sinds pakweg de jaren dertig van de vorige eeuw heel wat 'grootste Beethovenpianisten aller tijden' geweest die dé of hún norm hebben gesteld) mag wel worden gezegd dat Lewis tot de absolute top in het genre behoort. Ik heb zelf met verbijstering naar de vertolking van de Beethovensonates en -concerten geluisterd (zie de desbetreffende recensies elders op deze site). Geen wonder dus dat de verwachtingen hooggespannen waren toen ik bij een goede vriend voor het eerst kennis kon maken met deze cd. We waren met z'n vieren en luisterden ademloos naar dit werk dat ondanks zijn tijdsduur van niet minder dan ruim vijftig minuten (het is daarmee het langste pianowerk dat Beethoven componeerde) in feite toch niet meer bevat dan 33 'Veränderungen' waarvan de meeste geringer van omvang zijn dan Beethovens kleinste bagatel (het zijn de overigens absoluut essentiële - herhalingen die het stuk zijn soortgelijk gewicht geven!) Miniatuur of niet, de vorm van dit alles te beheersen is een kunst op zich, want hoewel het thema er altijd wel is, zij het vaak uiterst ingenieus vermomd, is het tenslotte aan de pianist om in dit uiterst complexe stemmenweefsel de juiste weg te vinden én te houden.

Lewis' visie op de Diabelli-variaties is - om het bij het Engels te houden - meer 'down to earth', wat ook wel met de 'editing' te maken heeft want er zit tussen sommige variaties domweg onvoldoende pauze, waardoor de contrastwerking net even verkeerd uitpakt. Maar het is uiteraard wel in handen van Lewis om de frases er voldoende uit te lichten (variatie 11), echt letterlijk gewicht te geven aan Beethovens voorschrift 'pesante' (variatie 9) en in de variatie 10 ( Presto) uitdagend uit te pakken. Dergelijke positieve verrassingen blijven evenwel uit. Een bijkomend probleem zijn de onnodige versnellingen of vertragingen, zoals in variatie 21, die ten koste gaan van het vereiste momentum. Het begint trouwens al niet goed, met de onevenredig slecht verdeelde rusten in de eerste variatie, waardoor het beoogde consistente maestoso-karakter van de mars verloren gaat.
Dat er ook schitterende dingen gebeuren staat buiten kijf: Voorbeelden: het Grave e Maestoso (variatie 14), de fughetta (variatie 24) en de subliem uitgewerkte toonsoortwisselingen in de langzame variaties (29, 30 en 31). Maar al met al levert dit toch een nogal wisselend beeld op, waarin slechts af en toe de 'grootste Beethovenpianist aller tijden' doorklinkt. Het is in ieder geval lang niet genoeg om die andere grote Beethovenvertolker, Stephen Kovacevich, van de eerste plaats te verdringen (van hem verscheen overigens een nieuwe opname op het Onyx-label, maar die heeft mij [nog] niet bereikt; wél een dvd die ik later hoop te bespreken).
Wat de opname betreft: ik heb van Harmonia Mundi vaak genoeg een heel wat mooiere vleugelklank gehoord dan in deze Diabelli. Het discantregister rinkelt herhaaldelijk (was er geen goede pianostemmer voorhanden?) en in de luidste passages komt de klank incidenteel niet brandschoon uit de luidsprekers.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links