CD-recensie

© Aart van der Wal, mei 2024

Béla Bartók, was evenals zijn tijdgenoot Zoltán Kodály, een rechtgeaarde Hongaarse 'folklorist' en etnomusicoloog van het eerste uur, die aanmerkelijk meer deed dan 'slechts' volksmuziek omzetten in kunstmuziek. Dat is ook wat hen beiden wereldfaam heeft bezorgd: het toevoegen van hun eigen artistieke identiteit, hetgeen hun muziek een uniek stempel bezorgde.

Bartók (vierde van links) begin 1900 als etnomusicoloog met fonograaf om daarmee Transsylvaanse volksliedjes vast te leggen.

Polytonaal en polymodaal vormt deze in een oude centraal-Europese traditie gewortelde muziek een ongekende uitdaging, maar ook is er de essentie om haar in een bepaald programma een hoge mate aan coherentie mee te geven. In het cd-boekje licht Clara Barry, de Zweeds-Amerikaans-Franse vocaliste, violiste en componiste het als volgt toe:

'This is an essential dimension for me. There is a tendency to relegate it to the background with the advent of new digital consumption habits on listening platforms that split music programmes into playlists, thus transforming how we listen and discover works and artists. The Hungarian pieces are stylistically very distinctive and unsurprisingly featured as an initial single block. The two jazz arrangements of Swedish folksongs then benefit from an expressive space in the form of a final climax, like a bonus.

The coherence concern is the same as for a concert. I begin with the ‘Hungarian Frère Jacques’ Kis Kece Lányom, whose original arrangement sets the tone for the rest of the programme. The text is nonetheless very strange. My Hungarian colleagues themselves struggled to capture the meaning of this very ancient language. Let’s just say that it’s about a father who marries off his daughter... In the interest of contrasting intensity and atmosphere, I decided to continue with two songs for voice and piano. To vary the colouring, I also introduced the trumpet in one of the pieces as part of a fast dance evoking an old woman’s flight into the woods to escape the devil’s clutches. Overall, these are all lovely songs depicting different moments of life – going off to war, marriage, harvest, festivals and their dances – despite a rather sombre and sad predominance.'

Het moet voor Barry een buitengewoon lastig project zijn geweest, de realisatie ervan door de haar in feite vreemde taal, naast de polytonale en polymodale karakteristieken van de muziek. Zoals ook de haar begeleidende musici alle zeilen hebben moeten bijzetten om de vele rijk geschakeerde dimensies voor het voetlicht te brengen.

Zijn ze gevieren daarin geslaagd? Het klinkt over de gehele linie op verschillende punten minder idiomatisch in mijn oren dan ik had verwacht, maar veel verder kom ik in dat oordeel niet. Waarbij moet worden aangetekend dat het ritmisch profiel dat deze - overigens zeker niet onbekende - liederen kenmerkt toch mede door de taal wordt bepaald. Daarom is het zo belangrijk dat deze liederen in de oorspronkelijke taal, het Hongaars, worden gezongen; zoals hier, op zich al bijzonder.
Wat betreft de beoordeling past de recensent dus sowieso enige bescheidenheid. Dat zowel vocaal als instrumentaal een prestatie van formaat wordt geleverd lijkt mij echter aan geen twijfel onderhevig. Bovendien is dit repertoire dat, zeker zo vormgegeven als hier, verre van alledaags is en waaraan het routineuze niet heeft kunnen knabbelen.

Dan nog dit. In een interview met Jazz.Hu (hier in zijn geheel te lezen) stak Barry het niet onder stoelen of banken: dat het idee van een opname prompt na het eerste zeer succesvol verlopen live-concert was ontstaan, maar dat het vinden van een geschikt muzieklabel een ware heksentoer bleek. Nadat ze in haar pogingen voortdurend nul op rekest had gekregen, vond ze uiteindelijk steun bij Zwitserse label Claves.

In Barry's woorden:

The process was very long as the music industry makes things very difficult for a young musician like me. The project is original, beautiful and is performed with one of the top musicians you could find so it's hard for me to understand why I struggle with the promotion. I will never forget, as we had finished the recording, [...] Matyi (de contrabassist Mátyás Szandai, AvdW) said how beautiful he thought this record was and that it will be hard to promote it as it is my first record, but he told me to be strong and keep fighting, because it is very precious and valuable music and worth it.'

Mogelijk om kosten te besparen zijn in het cd-boekje de gezongen negen Hongaarse en twee Zweedse teksten niet afgedrukt, een omissie overigens van groot gewicht omdat het daardoor volstrekt onduidelijk is wáárover wordt gezongen. Waar nog bijkomt dat een speelduur van nog geen veertig minuten als zéér karig moet worden bestempeld.

__________________
Naschrift: Clara Barry zond mij later op mijn verzoek alsnog de hyperlink naar de gezongen teksten (Hongaars met Engelse vertaling): klik hier.

index