CD-recensie
© Aart van der Wal, maart 2010
 |
Bartök: 44 Vioolduo's Sz 9.
Angela en Jennifer Chun (viool).
Harmonia Mundi HMU 907501 • 53' •
De beide zussen Angela en Jennifer stalen in maart 2008 mijn hart met hun geweldige vertolking van werken van Martinu, Sjostakovitsj, Milhaud en Yun, toen bijgestaan door de pianist Nelson Padgett (klik hier). Nu moeten ze het echt alleen doen. Of toch niet? Voor deze merendeels van muzikale folklore doordesemde vioolminiaturen ging het duo te rade bij de Hongaarse Bartók-specialist Dénes Zsigmondy, die bovendien zelf geen onverdienstelijke violist is.Bartók riep voor het componeren trouwens zelf ook advies in, eerst bij Eric Doflein en vervolgens bij zijn goede vriend Zoltán Székely.
Hoe goed heeft Bartók naar al die volksmelodietjes uit vele windstreken geluisterd! Vaak was hij met zijn primitieve bandapparaat op het platteland en in de dorpjes te vinden om de deuntjes en wijsjes van boeren, burgers en buitenlui vast te leggen. Voor deze in 1931 gecomponeerde en in 1933 gepubliceerde duo's was het de volksmuziek uit onder andere Hongarije, Slowakijje, Roemenië, Servië, Transsylvanië en Oekraïne die ervoor model hebben gestaan. Deze duo's hebben beduidende pedagogische kwaliteiten maar ze bieden daarnaast - zoals zoveel studiestukken van grote componisten - een rijke muzikale inhoud. In die zin zijn ze dus zeker met Bartóks pedagogische verzameling pianostukjes, Mikrokosmos, vergelijkbaar. Deze in zes delen gepubliceerde 153 stukjes kennen, evenals de vioolduo's, een oplopende moeilijkheidsgraad. Het was dus niet zo vreemd dat de vioolpedagoog Eric Doflein Bartók in 1930 vroeg om een aantal stukken uit Mikrokosmos voor twee violen te bewerken om ze als zodanig op te nemen in een van Dofleins vioolstudieboeken. Bartök besloot echter om uitsluitend nieuwe stukken te componeren en zo ontstonden dan de 44 duo's. De volgorde van de stukjes is in verband met de oplopende moeilijkheidsgraad vanuit pedagogisch oogpunt heel belangrijk en zo werden ze ook gepubliceerd: deel 1 met de nrs. 1-14, deel 2 met de nrs. 15-25, deel 3 met de nrs. 26-36 en ten slotte deel 4 met de nrs. 37-44. Bartók vond het echter prima dat voor concertdoeleinden een andere volgorde werd gekozen, zoals meestal wordt gedaan, ook hier door de dames Chun.
Voor de beide violisten zitten er heel wat uitdagingen in deze stukjes. Zonder gedegen intonatie en articulatie wordt het al snel groezelig, maar niet minder belangrijk zijn de fraseringen en de spanningsbogen, met de folklore als de primus inter pares. Het samenspel is dan een discipline apart, want al vanaf het begin maken de violisten kennis met zaken als polytonaliteit en polyritmiek. Dit zijn stukjes (slechts een vijftal overschrijdt de twee minuten) waarin pedagogie en etnologie dusdanig sterk met elkaar zijn vervlecht dat het resultaat daarvan een unieke artistieke synergie oplevert. Dat komt er echter pas uit zowel de kwaliteit van het vioolspel als het inlevingsvermogen zeer hoog is De beide zussen Chun hebben gezorgd voor een van de mooiste uitvoeringen van deze 44 duo's. Tenminste bezien vanuit de concertpraktijk want ik zou me kunnen voorstellen dat een vioolpedagoog bij zijn leerlingen nog meer de nadruk zal leggen op zaken zoals exacte notenwaarden en dynamiek, naast andere agogische accenten. Bartók heeft - zoals in de meeste van zijn composities - zijn muzikale gedachten met de grootst denkbare nauwkeurigheid neergeschreven. Zozeer zelfs dat er voor de vertolker(s) niet zoveel meer van een eigen inbreng overblijft. De beide Chuns zijn sterke muzikale persoonlijkheden die soms duidelijk op het affect spelen, zoals in nr. 35, Rutén kolomejka, een rondborstige dans, en in nr. 18, Menetelö nóta, een marsachtig lied. Die eigen inbreng beviel me prima.
De geluidstechnici hebben gezorgd voor een van de mooiste opnamen (Bard College, Annandale-on-Hudson, New York, mei 2009). Een alternatief zou ik niet eens weten: er is een goede uitvoering van András Keller en János Pilz (ECM), maar de Chuns bewijzen dat je geen Hongaar hoeft te zijn om veel raffinement uit deze duo's te halen.