Bach: Goldberg-variaties BWV 988.

Elena Barshai (orgel).

Brilliant Classics 93765 •77 ' •

 

 

 

 

 

---

De Goldberg-variaties gespeeld op een orgel? Ja, het kan, hoewel het werk door Bach was gecomponeerd voor het klavecimbel (met twee manualen). Het kan ook op twee accordeons, misschien zelfs wel op doedelzakken of xylofoons. Maar dat lijkt me dan meer iets voor het Guinness Book of Records.

Sinds Glenn Goulds bevlogen vertolkingen weten we natuurlijk dat de specifieke klankkleuren van de piano dit meesterwerk in een net zo overtuigend licht kunnen plaatsen. Al zijn er natuurlijk de 'puristen' die er niets van moeten hebben en vinden dat het klavecimbel hier heer en meester dient te zijn. Maar het orgel? Bach, zelf een fameuze orgelvirtuoos die de vele mogelijkheden van het instrument in zijn composities heeft uitgebuit, zag er zelf in ieder geval geen enkel brood in. Elena Barshai bevestigt dat alleen maar, al heeft zij er uiteraard andere ideeën over.

Wie er toch heil in ziet zou met deze cd in de lade weleens op andere gedachten kunnen komen. Alleen al track 7 spreekt boekdelen: de stemvoering is technisch in orde, maar de klankeigenschappen van het orgel én de ruimte (kerkakoestiek) maken er een polyfonische brei van. Het lukt gewoon hier en elder niet om een scherp geprofileerde ordening aan te brengen in de dynamische gradaties en de rangschikking van de hoofd- en nevenstemmen. In de meer beschouwende variaties ontbreekt het aan fijnzinnigheid. Een ander bezwaar is dat de op klavecimbel of piano al hondsmoeilijke variaties op het orgel bijna uitmondt in een bijna onmenselijke krachttoer

Barshai maakt overvloedig van de vele registermogelijkheden die het instrument biedt, gebruik. Een aantal daarvan kon mij evenwel niet bekoren. Soms mondt het bijna uit in een soort toccata en fuga, wat de opzet van de Goldberg-variaties stevig ondergraaft. In plaats van de fijne penseelstreken is er de dikke verfkwast.

De orgelklank (het Metzler-orgel in de St. Peter en Paul kerk in het Zwitserse Villmergen) is zeer imposant. Liefhebbers van het koninklijke instrument kunnen hun hart ophalen!