CD-recensie

© Aart van der Wal, oktober 2023

De albumtitel spreekt me zeker aan: Bach Goldberg Variations Reimagined. Omdat het klopt en omdat het al bij voorbaat enige kritische wind uit de zeilen neemt. Chad Kelly's bewerking is voor kamerorkest (strijkers, fluit, 2 hobo's, fagot, klavecimbel), waarbij de arrangeur in deze uitvoering tevens de rol van klavecinist op zich heeft genomen. De bakker die zijn eigen brood eet, zogezegd.

Wie het nog niet wist: die is het zoveelste arrangement van een van de grootste en daarmee belangrijkste meesterwerken die de westerse muziekgeschiedenis rijk is. Je kunt er – en dat zal menige bewerker hebben aangesproken en ongetwijfeld ook blijven aanspreken – werkelijk alle kanten mee uit. Niet alleen met de ‘Goldberg' (in dit geval zelfs letterlijk, want het is écht een gouden berg), maar eveneens met een groot deel van Bachs werken. Zo is het ook gebeurd en zo zal het nog vele malen gebeuren; met in het achterhoofd uiteraard de gedachte dat Bach zelf eveneens eigen en andermans werk aan een of zelfs meerdere bewerkingen onderwierp. Hij deed dat met onvoorstelbaar raffinement en kennis van zaken (hij kende ieder in aanmerking komend instrument van haver tot gort: de speltechnische mogelijkheden én de klankeigenschappen ervan), en menigmaal vanuit puur praktische overwegingen (bijvoorbeeld afhankelijk van het door plaats en tijd beschikbare instrumentarium).

Chad Kelly:

'Toen ik begon met nadenken over hoe ik de instrumenten in elke Variatie het beste kon gebruiken, vond ik moed in een citaat van de grote, historische blazer en musicoloog Bruce Haynes. Hij schreef dat "Bach de onderscheidende kwaliteiten van ieder instrument waardeerde en schreef met vriendschap en genegenheid voor ze allemaal".'

In het cd-boekje wordt in spaarzame termen iets verteld over de achtergronden van de bewerking:

'The arrangement attempts to be idiomatic to the historical instruments used in its performance and to the individual styles and genres referenced in the work, whilst remaining true to the essence of the piece. At times it has required a liberal reading of the original text, prioritising an authenticity to the instruments performing the music over the notes on the page.'

Natuurlijk, het gebruikte instrumentarium is van barokke huize, of het nu wel of niet replica's betreft, maar wie verder leest zou weleens tot de slotsom kunnen komen dat de essentie van het (originele) werk er door deze bewerking op geen enkele wijze mee gediend is. Het is gewoon een heel ander stuk geworden, ‘reimagined' zogezegd, nog versterkt door de vele aanpassingen die nodig waren om het voor kamermuziekensemble geschikt te maken. Of er echt behoefte aan bestaat? Ik laat het in het midden, want dat mag eenieder voor zichzelf uitmaken.

Dat is dus de kritische wind die door dit arrangement (een transcriptie is het beslist niet) waait. Maar dan komt het uiterst muzikanteske, flonkerende en technisch volmaakte spel van Rachel Podger en haar ensemble Brecon Baroque in beeld en verdwijnen alle bezwaren die aan deze bewerking kleven plotsklaps als sneeuw voor de zon. We horen barokspecialisten die heel wat meer te bieden hebben dan alleen hun specialisatie. En dan is er Jared Sacks die deze vertolking net zo kleurrijk heeft vastgelegd Tja…

index