CD-recensie

© Aart van der Wal, juni 2023

Hier draait het allemaal om:

Het hoofdthema van Bachs Die Kunst der Fuge, waar alles wat daarop volgt van is afgeleid. Een geniaal werk, een opus zonder weerga, getuigend van een hoogst intellectueel maar tevens rijk expressief gehalte (bij Bach gaan beide aspecten volmaakt samen). Op onze site vindt u meerdere artikelen over 'Die Kunst' en daarom alleen het nodige over deze uitvoering door dit excellente Spaanse strijkkwartet dat - met de partituur erbij - volledig recht doet aan dit leerboek en compendium van fuga's en canons en ons daardoor een luisterervaring rijker maakt.

Ze komen in ware klankpracht voorbij, de eenvoudige, de dubbel-, tripel, contra- en spiegelfuga's, en natuurlijk de canons. De onvoltooid gebleven slotfuga ('a 4 Fuga a tre soggetti') horen we hier in de voltooide versie, eindigend op een ferm D-groot, hetgeen de overgang naar het (vaak toegepaste) slotkoraal 'Vor deinen Thron tret' ich hiermit' (de laatste van de achttien koraalpreludes BWV 651-668) beduidend vergemakkelijkt. Dat koraal heeft weliswaar niets van doen met 'Die Kunst', maar passend is het wel, gegeven het feit dat Bach zijn laatste noten bijna blind neerkrabbelde, zijn dagen geteld waren. Hieronder - bedoeld als sfeertekening - de oorspronkelijke koraaltekst:

Vor einen Thron tret ich hiermit,
o Gott, und dich demütig bitt:
wenn doch dein genädig Angesicht
vor mir blutarmem Sünder nicht.

Zoals dat geldt voor de meest uitvoeringen (en opnamen) heeft ook het Cuarteto Casals de nadruk willen leggen op het veelkleurige karakter van het op dit gebied zonder meer als magnum opus te bestempelen, alleen al qua stemvoering uitzonderlijk ingewikkelde werk. Wat de 'omzetting' naar strijkkwartet een verre van eenvoudige zaak maakt. De enige (of: goede) manier om een overtuigende transcriptie te maken is uit te gaan van de stemvoering zoals die past bij maatsoort, ritmiek en - misschien nog wel het belangrijkste - chromatiek. Een kwestie dus van passen en meten: welke stem geef je aan welk instrument; en welke volgorde van de achttien stukken kan dan het beste worden aangehouden? Want ook dit is een 'vrije' kwestie, al speelt de complexiteit van ieder onderdeel daarbij opnieuw een belangrijke rol (naarmate het stuk vordert neemt de complexiteit verder toe). Het Cuarteto Casals heeft dat uitstekend opgelost, gevoegd bij een vertolking die bij een sterke lyrische inslag excelleert in rijk geschakeerde klankkleuren met als solide fundament de onontbeerlijke technische beheersing. In deze uitvoering is 'Die Kunst' allesbehalve een dor leerstuk. Dat de opname daarmee gelijke tred houdt is eveneens winst, want niets is belangrijker dan dat de luisteraar iedere stem optimaal kan waarnemen; en dat is hier zonder meer het geval.

Dan nog dit. De naam van dit Spaanse kwartet verwijst uiteraard naar hun landgenoot Pablo Casals (1876-1973), ongetwijfeld vooral bedoeld als hommage aan deze grote cellist en dirigent die Bachs muziek een zeer warm hart toedroeg en haar vaak uitvoerde. Bij menigeen zullen zijn uitvoeringen van de Cellosuites in het muzikale geheugen gegrift staan. Toch goed om dit nog maar eens onder de aandacht te brengen. Zeker de jonge(re) generatie is immers niet opgegroeid met deze inspirerende én integere musicus.

index