CD-recensie

© Aart van der Wal, december 2019

Ik onderschat de kwaliteiten van het Concerto Italiano en zijn leidsman Rinaldo Alessandrini zeker niet (u kunt dat in een aantal recensies op onze site terugvinden), maar alweer jaren geleden heb ik hun uitvoering van Bachs Brandenburgse Concerten aan mij voorbij laten gaan, louter en alleen omdat er al zoveel vertolkingen ervan in de catalogus waren opgenomen. Het leek me al op voorhand mosterd na een maaltijd die op zich al overvloedig mocht worden genoemd.

Dat roept een voor de hand liggende vraag op: wat moet je in de studio als barokensemble vandaag de dag nog met Bach? Alles is inmiddels toch wel 'gezegd'? Er staan slechts twee wegen open: het beter doen dan alle voorgangers (een onmogelijke opgave) of het radicaal anders doen (waardoor je wel de lachers, maar niet de serieuze muziekliefhebbers op je hand krijgt). Ertussen zit eigenlijk niets. Ja, een schemergebied misschien, vlees noch vis, zoiets. Toch blijkt er nog een derde weg te zijn: die van de creatieve samenstelling van het op te nemen programma (wat trouwens op het concertpodium niet minder geldt). Dat betekent dan in het geval van de Brandenburgse Concerten niet werktuiglijk alle zes op rij, maar juist afgewisseld met andere werken, hetzij van Bach, hetzij van andere componisten. Alessandrini koos toen ter afwisseling of ter aanvulling helaas voor slechts één werk en dan ook nog in een nogal voor de hand liggende setting: de sinfonia uit de cantate 'Ich liebe den Höchsten von ganzem Gemüte' BWV 174 (die instrumentaal aangepast later een plaatsje zou krijgen als openingsdeel van het derde Brandenburgs Concert). Een zeer fraai uitgedoste sinfonia overigens, maar na ruim vijf minuten was het alweer voorbij. Terwijl er genoeg ruimte was geweest voor boeiend 'meerwerk'. Het dubbelalbum bevatte echter niet meer dan zo'n 100 minuten muziek, terwijl er met gemak nog 40 minuten bij hadden gekund. Dat had dat dubbelalbum wat mij betreft in een geheel ander perspectief geplaatst en zou ik het toen zeker hebben besproken. Het enige minpunt: het niet altijd vlekkeloze ensemblespel, met in het tweede concert de trompettist die moeilijke momenten kent.

In het zojuist verschenen dubbelalbum staat opnieuw Johann Sebastian Bach centraal, ditmaal met zijn vier ouvertures (die her en der nog steevast suites worden genoemd), maar nu rijkelijk aangevuld met respectievelijk twee ouvertures van twee familieleden: achterneef Johann Bernhard (1676-1749) en achterachterneef Johann Ludwig (1677-1731), twee toondichters die zeer verdienstelijke muziek schreven, maar die - hoe kan het ook anders - qua inventie en uitwerking in de schaduw moeten blijven van de grote Johann Sebastian ('Soli Deo Gloria'). Dat geldt dus ook voor deze beide ouvertures. Wat niet wegneemt dat het meer is dan slechts amusante luistermuziek: er is voldoende esprit in te ontdekken en het vakmanschap is net zo evident.

Het Concerto Italiano zorgt voor briljante vertolkingen. Wat meer is: het ensemble speelt zelfs vol overgave over de typisch barokke sjablonen heen, wat deze uitvoeringen een extra fantasierijk en bovenal glansrijk cachet geeft. Fascinerend is ook de stemvoering in de zo op het oor (en wat de partituur betreft: het oog) minder belangrijke partijen: iedere noot , ook in bijvoorbeeld de altviool en het continuo, krijgt optimaal aandacht zonder dat de balans daardoor wordt verstoord. Zoals ook de houtblazers (waaronder een heerlijk knorrende fagot) in met name de Vierde ouverture voor bijzonder markante bijdragen zorgen, niet in de laatste plaats dankzij de uitermate doorzichtige opname die het u allemaal laat meebeleven. Die transparantie wordt bovendien geholpen doordat Alessandrini koos voor slechts één stem per partij.

index