CD-recensie

© Aart van der Wal, oktober 2021

Het ligt misschien niet op ieders netvlies, maar Thomas Arne (1710-1778) had wel degelijk een sterke band met het Londense operahuis in de wijk Covent Garden, het toenmalige Theatre Royal (de voorloper van het Royal Opera House). Daar ging op 2 februari 1762 zijn opera Artaxerxes in première. Het succes ervan kan worden afgemeten aan de looptijd die het werk daar was beschoren: tot in de late jaren 1830. Uit overgeleverde documenten blijkt dat het alleen al tot 1790 maar liefst 111 keer op de planken werd gebracht. Händel heeft het niet meer mee mogen maken, maar hij zou er stellig jaloers op zijn geweest… Vaststaat ook dat de dan nog jonge Mozart rond 1765 een uitvoering ervan heeft bijgewoond. Misschien was hij wel net zo enthousiast als Haydn, die erover opmerkte dat hij er eerst geen idee van had dat er überhaupt een dergelijke opera in de Engelse taal bestond.

Dat de uitvoering van Artaxerxes in 2009/10 in handen was van de Londense Mozartists onder leiding van Ian Page lag voor de hand: het ensemble heeft die naam niet zonder reden aangenomen: de muziek van Mozart en diens tijdgenoten vervult een centrale rol in het repertoire. De oprichting gaat terug naar 1997, toen nog onder de naam Classical Opera, met de klemtoon op veel onbekende of nauwelijks uitgevoerde werken, waaronder dus ook Arne's Artaxerxes , waarvan je minstens kunt zeggen dat het opus drama genoeg bevat. Geen wonder eigenlijk, met een heuse paleisrevolutie en zoveel moord en doodslag.

Deze opname volgde een productie van de opera door het Royal Opera House in 2009, geregisseerd door Martin Duncan, ontworpen door Johan Engels en gedirigeerd door Ian Page. Het album werd al uitgebracht in 2010, door Linn Records. Deze heruitgave is digitaal opgefrist door Philip Hobbs, waarvan ik het resultaat helaas niet goed kan beoordelen omdat ik de oorspronkelijke uitgave niet ken. Maar het klinkt in ieder geval voortreffelijk.

Het grootste probleem waar Page tegenaan moet zijn gelopen was de overgeleverde, helaas incomplete partituur. Dat was geen gevolg van door de historie ontstane slordigheid, maar door het feit – vreemd maar waar - dat de in 1762 gedrukte uitgave geen recitatieven en geen finale bevatte. Wel was het volledige libretto beschikbaar, waardoor tenminste duidelijk werd wat muzikaal ontbrak. De uitvoeringen in de negentiende eeuw in Covent Garden (ze vonden alle plaats na de catastrofale brand in 1808) maakten gebruik van een in 1813 gemaakte versie van de hand van Sir Henry Bishop, van 1810 tot 1824 de muziekdirecteur van Covent Garden: hij componeerde de muziek bij de recitatieven en de finale, zij het helaas in een stijl die totaal niet bij Arne's opera paste. Om het anders te doen lag ook niet in de lijn der verwachtingen. Immers, het was inmiddels een halve eeuw later, de ‘oude' muziek was ruimschoots ingehaald door de werken van Mozart en zelfs Beethoven (symfonieën).

Voor Page, geworteld in de historiserende uitvoeringspraktijk, zat er dus niets anders op dan het lapwerk van Bishop terzijde te schuiven en zelf nieuwe muziek bij de recitatieven en de finale te componeren, daarbij de stijl van Arne trouw blijvend. Wat de recitatieven betreft leek dat geen al te grote opgave: het recitatief had sinds de dood van Händel en Mozarts Da Ponte opera's geen fundamentele veranderingen ondergaan, maar de finale (met inbegrip van de in het libretto opgenomen duetpassages) bleek beduidend lastiger, zowel vanuit puur muzikaal als dramatisch oogpunt. Zonneklaar is evenwel dat Page op beide terreinen een waar meesterstukje heeft geleverd.

Over de uitvoering kan ik gelukkig net zo enthousiast zijn. Er wordt voortreffelijk gezongen, het instrumentaal ensemble is eveneens in topvorm en de opname als om door een ringetje te halen. Een productie die er zijn mag en zeker als een welkome aanvulling op het toch al niet al te uitbundige reservoir van Engelse achttiende-eeuwse opera's.

index