CD-recensie
© Aart van der Wal, februari 2010
 |
|
 |
Albéniz: Iberia (Boek I-II)
Boek I: Evocatión (Prélude) - El Puerto (Cadix) - Fête-Dieu á Seville.
Boek II: Rondeña - Almeria - Triana.
Yoram Ish-Hurwitz (piano).
Challenge Classics TR755529 • 41' • (sacd)
Albéniz: Iberia (Boek III-IV)
Boek III: El Albaicin - El polo - Lavapiés.
Boek IV: Málaga - Jerez - Eritaña Macarena).
Yoram Ish-Hurwitz (piano).
Challenge Classics TR755530 • 44' • (sacd)
Het is de Spaanse componist en pianist Isaac Manuel Francisco Albéniz (1860-1909) geweest die de grote muzikale folklore van het land uit het nationale domein heeft gehaald en de grens over heeft gebracht. Evenals enige jaren later Manuel de Falla (1876-1946) heeft Albéniz de oorspronkelijke Spaanse muziek én de kunstmuziek nieuwe impulsen gegeven door deze op grootse wijze met elkaar te vervlechten.
Albéniz' Iberia zette op dit gebied zelfs geheel nieuwe normen en wel zo overtuigend dat componisten als Debussy en Messiaen door deze nieuwe, met allerhande folkloristische elementen verbonden muziekstijl werden beïnvloed. Wie de geuren en kleuren van het Spaanse binnenland kent en van het land dus veel meer heeft gezien dan de door het massatoerisme en nieuwbouwprojecten platgewalste stranden en boulevards, zal zich bij de muziek van Albéniz als direct thuisvoelen en haar bijzondere mengeling van rauw realisme, religie en poëzie in het hart sluiten.
In dit zo kleurrijke, geraffineerd geparfumeerde Iberia heeft één
pianist zich van alle andere onderscheiden: Alicia de Larrocha, en dan
met name met haar EMI-opname uit 1962. Er is geen nieuwkomer die eraan kan
ontkomen: hij of zij wordt getoetst aan het tot in alle denkbare facetten
genuanceerde, verfijnde maar ook gedurfde spel van deze grote Spaanse
pianiste. Wat de jonge Martha Argerich voor DG in Liszts Pianosonate presteerde,
dat staaltje leverde De Larrocha in Iberia. Ze zou het,
althans in de studio, niet meer herhalen.
Wie de opnamekwaliteit
zwaarder wil laten wegen, kiest voor De Larrocha's Decca-set uit 1972, die
een fractie afstandelijker, meer berekenend uit de speakers komt dan die opname uit 1962, maar
als geheel toch een van de beste vertolkingen is en blijft. Maar de tijd schrijdt voort en kan ik met een gerust hart zeggen dat de opnamekwaliteit van die Decca-set toch nog aanmerkelijk minder is dan
van deze door Challenge uitgebrachte nieuwkomer.
Met alle respect voor het spel van de Nederlandse pianist van Israelische afkomst Yoram Ish-Hurwitz (1968), vergeleken met De Larrocha is hij - niet verwonderlijk - de mindere, al scheelt het niet een spreekwoordelijke straatlengte. De Larrocha blijft simpelweg ongeslagen in haar aanpak van het rubato dat onder haar handen zo natuurlijk is dat het onnavolgbaar lijkt.
Ik beweer niet dat een pianist Spaans bloed moet bezitten
om Albéniz' klankwereld optimaal tot gelding te brengen, maar het
staat buiten kijf dat de Spaanse fadango naast de Noord-Spaanse volksmelodieën
en het zo typisch gepunteerde dansritme van de flonkerende zapateado (de
schoenen op de kale planken moeten hier het werk doen: zapato = schoen;
zapatear = vrij vertaald met de hakken op het plankier stampen) toch wel
om een béétje Spaans DNA vragen. In Triana is het pleit gewoon beslecht: bij De Larrocha ruiken we het
kleurrijke zigeunerleven in Sevilla, we staan er middenin, bij Ish-Hurwitz
blijven we toeschouwer, ondanks zijn formidabele pianistiek.
Fête-Dieu á Seville, El Albaicin en Málaga daarentegen slaagden
heel goed. Zo horen we in Fête-Dieu á Seville naast het strakke marsritme de
schetterende trompetten van de plaatselijke harmonie die de processie
met het lichaam van Christus door de straten van Sevilla begeleidt. Dergelijke stukken bieden Ish-Hurwitz een uitgelezen gelegenheid om instrumentaal te schitteren en dat doet hij overtuigend, hand, met inbegrip van de grote octaafafstanden die ook nog eens lang
volgehouden moeten worden. Hij realiseert de overgang van het
marsritme naar de Andalusische cante jondo werkelijk voorbeeldig, al is
dan de naar de climax voerende tarantella bij De Larrocha een nog kleurrijker
spektakel waarin de spanning ronduit meesterlijk wordt opgevoerd.
Veertig minuten speelduur per cd is wel erg karig . De vier boeken passen weliswaar net niet op twee cd's, maar de optie was natuurlijk geweest om een aantal losse pianostukken van Albéniz eraan toe te voegen.
De Steinway D-vleugel staat er uitstekend op: de in 2007/08/09 in de Galaxy Studio's in het Belgische Mol gemaakte opnamen brengen het spel van Ish-Hurwitz heel dichtbij. Wel heb ik een lichte voorkeur voor het afspelen in de stereo-modus die het althans in mijn huiselijke omstandigheden qua helderheid van de surround-modus nog wint.
Film
Een poosje terug, rond de zomer van vorig jaar, was de sympathieke pianist te zien en te horen in VPRO's
Vrije geluiden. Daar vertelde hij over de unieke 'samenwerking'
tussen cd en film. De cineaste Jenneke Boeijink had met Yoram Ish-Hurwitz
de handen ineen geslagen voor een film die het verhaal achter ieder stuk
uit Iberia schildert. Dat maakt niet alleen de muziek (nog)
toegankelijker maar biedt tevens de gelegenheid om over de schouder
van de pianist mee te kijken. Vorig jaar trad Yoram in ons land met Iberia
op, met de film als extra dimensie. In februari 2009 werd de eerste
cd samen met de film gepresenteerd tijdens een lezing in het Cervantes
Instituut in Utrecht door de Spaanse musicoloog Jacinto Torres. Viva la Espanã!