Vincent de Kort & Koos de Wilt: De magie van de maestro - Over de liefde voor dirigeren Singel Uitgeverij | Volt (2019) ISBN: 9789021408316 160 blz., paperback Verkoopprijs € 19,99

---

Sprekend over muzikale interesses stelt Vincent de Kort op pagina 64 van dit boekje dat iedere puber 'natuurlijk alleen maar in popmuziek geïnteresseerd' is. Waar hij die wetenschap vandaan haalt, weet ik niet, maar dat het niet waar is, weet ik wel. Op basis van een lange en brede ervaring met pubers kan ik stellen dat een behoorlijk aantal pubers beslist niet 'alleen maar' in popmuziek geïnteresseerd is. Sommigen zelfs helemaal niet!

Tot de laatste groep behoorde ondergetekende. Franse chansons? Graag! Musical, Nederlands cabaret, Engelse ballads of Frank Sinatra? Uitstekend. Maar pop? Absoluut niet! In plaats daarvan had ik de opera. Wel was het allemaal muziek waarin de tekst op de eerste plaats kwam, maar - en dat was opmerkelijk - toch waren de zangers niet de musici die mij het meeste fascineerden. Vanaf mijn eerste operabezoek ( Don Giovanni onder de jonge Haitink gevolgd door Il barbiere di Siviglia onder Giulini) wilde ik het liefste zo zitten dat ik de dirigent kon zien. Een jaar later, bij Der fliegende Holländer, zat ik in het Haagse Gebouw voor K&W zelfs op de eerste rij, schuin achter Haitink, en pas bij de eerste inzet van Gré Brouwenstijn, gebeurde er op het toneel iets wat mij de dirigent even deed vergeten.

Die fascinatie voor dirigeren is altijd gebleven. Wat is het geheim achter de anachronistische situatie dat honderd volwassenen zonder een woord van protest reageren op iedere aanwijzing? Of beter: wat is zo bijzonder aan een goede dirigent, dat zelfs gereageerd wordt op een soort fluïdum dat niet eens in concrete aanwijzingen wordt omgezet? Zelfs buiten de muziek. En wat is zijn invloed op het publiek? Onvergetelijk: ovationele bijval in het Kurhaus na een concert van de Berliner Philharmoniker, maar toen Karajan met een miniem gebaar het orkest het sein tot weggaan gaf, viel ook het hele applaus meteen stil!

Dat die fascinatie niet uniek is, blijkt uit de populariteit van het tv-programma Maestro, al kun je je afvragen of daarin het onderwerp niet een beetje te veel wordt gesimplificeerd en gepopulariseerd. Ook dat programma geeft echter geen antwoord op die ene vraag waarop geen enkele dirigent , beroemd of onbekend, ooit een helder en duidelijk antwoord heeft gegeven: "Wat is dirigeren?" Het is als met lesgeven. Bij de ene leraar wordt het al stil als hij de deur achter zich dicht trekt, terwijl de andere hard "Stilte!" moet roepen met daarna de kans dat nog steeds geen leerling in de gaten heeft dat hij al voor de klas staat. En dat is dan nog maar het begin van de les.

Dat de vele reacties op Maestro dirigent en juryvoorzitter Vincent de Kort zouden aanzetten tot een boekje dat probeert iets meer over zijn vak duidelijk te maken, is begrijpelijk. Na lezing van De magie van de maestro had ik over het nut van deze uitgave echter mijn vraagtekens. Mijn waardering voor De Kort en zijn integriteit als dirigent staan buiten kijf, maar het probleem van dit boekje is waarschijnlijk dat het echte schrijfwerk is gedaan door iemand met een meer journalistieke dan muzikale instelling.

Niet alleen blijkt zelfs uit woordkeuze en formuleringen dat ghostwriter Koos de Wilt zelf niet echt is ingevoerd in de muziek(wereld), maar een groter manco is dat hij kennelijk ook de bevlogenheid mist om alles ook te willen weten. Dat is zijn goed recht, maar met zo'n instelling zit je niet op de golflengte van lezers die dat wél iets meer informatie willen. Zijn toon blijft anekdotisch signalerend met als nog groter minpunt dat hij door zijn eigen gebrek aan kennis niet in staat was om aan De Kort meer diepgang te ontlokken.

Ondertussen is duidelijk dat De Kort zelf heel wat belangwekkends te melden heeft, over het dirigeren, over zijn ervaringen met grote dirigenten, over het orkestwezen, over bijzondere werken, over het festival van Alden Biezen waarbij hij nauw betrokken was, en over nog heel veel meer. Het lijkt De Wilt echter allemaal niet te interesseren en bij zo ongeveer ieder onderwerp, iedere alinea, soms zelfs bij bijna iedere zin had ik iets van 'ik wil meer weten', 'hoe zat dat dan?', 'hoe ging het verder?' 'waarom vraagt hij niet door?' Enorm frustrerend!

Een gevolg van de ondeskundigheid en de kennelijke desinteresse van zijn ghostwriter is ook dat het boek van De Kort in twee delen uiteenvalt. Natuurlijk wil hij wel over muziek en het dirigeren praten, dat is ook het uitgangspunt, en dus staan die onderwerpen centraal in de eerste helft. Daar blijken de tekortkomingen van De Wilt dan ook heel duidelijk. Gebrek aan diepgang gaat daar samen met herhalingen, taal- en stijlfouten en van de hak op de tak springen.

Een essentieel punt als de uitspraak van de grote Russische dirigentencoach Ilja Moesin "You have to catch the sound" wordt in vier regels afgedaan. Zelfs de toevoeging van De Kort dat het een "heel filosofische benadering (is) die ik pas veel later begreep," prikkelt niet tot doorvragen en uitwerken. Laat staan dat De Wilt hem de kans geeft dieper in te gaan op het wezen van de 'oneindige melodie' die zo'n belangrijke rol speelt bij talloze componisten, en die bijvoorbeeld essentieel is voor iedere dirigent die zich bezighoudt met een partituur als Wagner's Parsifal.

Meer op zijn gemak lijkt De Wilt in het tweede deel, eerder een reeks anekdotische cursiefjes voor een populair tijdschrift dan informatieve lectuur voor wie echt geïnteresseerd is. Natuurlijk is het boek primair bestemd voor een breed publiek dat na het zien van Maestro iets meer over wil weten, maar het is altijd een grote fout om publiek te onderschatten. Publiek dat de moeite neemt dit boek te gaan lezen, wil iets te weten komen, maar als het streven naar 'begrijpelijkheid' leidt tot oppervlakkigheid, is bij de opzet of de uitwerking sprake van een denkfout.

Bij goede journalistiek is het de kunst is om aansprekende onderwerpen een meerwaarde te verlenen met deskundige informatie die niet alleen dieper graaft, maar die de lezer ook uitdaagt. Wie bewust iets over een bepaald onderwerp gaat lezen, doe dat uit nieuwsgierigheid en het is de taak van de auteur de lezer een niveau verder te brengen. Naast de gave een onderwerp zodanig onder woorden te brengen, dat het voor de lezer begrijpelijk wordt, is deskundigheid essentieel. Wie iets zelf niet snapt, kan het nooit goed aan anderen uitleggen - en zeker niet zo dat iedereen het ook nog begrijpt.

Kort en goed: een leuk boekje voor wie niet verder wil gaan dan de uitzendingen van Maestro, maar in feite een misser. Vincent de Kort heeft veel meer te vertellen!