Boeken
over musici
© Paul Korenhof, januari 2009
 |
Zeynep Oral: Leyla Gencer, A Story of Passion
Vertaling: Gül Osegueda.
Uitgever:
304 blz.
ISBN 978-975-7363-73-6
Een van de grote diva's van de afgelopen vijftig jaar was de Turkse sopraan Leyla Gencer, geboren in Istanboel op 10 oktober 1924 en zij overleed afgelopen jaar in Milaan, op 10 mei 2008. Na haar studie in Ankara debuteerde zij daar in 1950 als Santuzza, maar haar grote successen kwamen toen zij in de jaren zestig de door Callas uitgestippelde lijn voortzette: het zingen van 19de-eeuws belcantorepertoire in vertolkingen die stijlgevoel en acteertalent combineerden met vocale dramatiek. En niet alleen volgde zij Callas in haar voetsporen, maar zij liet in verschillende opzichten de Griekse diva achter zich. Ver achter zich zelfs. Om te beginnen duurde haar loopbaan langer doordat zij verstandiger met haar stem en haar hele lichaam omging en daarbij bouwde zij een veel breder repertoire op. Wagners Isolde en Brünnhilde liet zij links liggen maar wel zong zij in Tannhäuser en daarnaast vermeldt haar repertoire onder andere d'Albert (Tiefland), Britten (Albert Herring), Mayr (Medea in Corinto), Massenet (Manon, Werther), Menotti (The Consul), Monteverdi (L' incoronazione di Poppea), vier verschillende opera's van Mozart (Idomeneo plus de Da Ponte-opera's), Poulenc (Dialogues des Carmelites), Prokofjev (De vuurengel), Tsjaikovski (Jevgeni Onegin, Schoppenvrouw), Weber (Der Freischütz), Weinberger (Schwanda), Zandonai (Francesca da Rimini) en verder nog opera's van Offenbach, Pacini, Pizzetti, Rey, Rocca en Smareglia plus nog twee keer zoveel werken van Donizetti, Verdi en Puccini als door Callas op het toneel gezongen werden.
Na het terugtreden van Callas werd Leyla Gencer de ongekroonde koningin van de Scala en waar de 'heerschappij' van Callas slechts een jaar of acht duurde, strekte die van Gencer zich uit over twee decennia. Haar beperking was vooral geografisch. Hoewel zij verscheidene malen in Salzburg, Londen, Glyndebourne en de Verenigde Staten optrad, speelde haar carrière zich voornamelijk af in Italië. Haar behoefte aan reizen was niet zo groot en daarbij kwam dat haar carrière niet gekenmerkt werd door 'grote evenementen'. Daardoor lieten de platenmaatschappijen het min of meer afweten. Toen zij aan haar carrière begon, hadden Callas, Tebaldi en Milanov de lucratieve contracten in hun zak en meteen daarna trokken Sutherland en Caballé zoveel aandacht naar zich toe, dat er voor anderen geen plaats meer was. Niet alleen Gencer werd daarvan het slachtoffer, ook Beverly Sills, die nog wel enkele opnamen maakte, maar in feite veel te laat in haar carrière.
Toevallig verschenen afgelopen jaar twee opnamen die de grote klasse van Leyla Gencer op een bijzondere manier onderstrepen. Het zijn twee opnamen van opera's van Mozart: een live-opname van 19 februari 1962 van Don Giovanni onder Solti uit Covent Garden die voor mij behoort tot de beste registraties die ooit van die opera gemaakt zijn (klik hier voor de recensie) en een opname van Le nozze di Figaro die op 9 juni van datzelfde jaar onder leiding van Silvio Varviso gemaakt werd tijdens het Glyndebourne Festival en waarin Leyla Gencer een gravin neerzet die zich kan meten met de vertolkingen van een zangeres als Sena Jurinac (GFOCD 001-62).
Aanleiding tot deze overdenking vormt de biografie Tutkunun Romani Leyla Gencer (1992) van de internationaal vermaarde Turkse (theater)journaliste Zeynep Oral, waarvan kort na de dood van de zangeres een Engelse vertaling verscheen onder de titel Leyla Gencer - A Story of Passion. Een indrukwekkende boek (formaat 27x21) vol schitterende illustraties, persoonlijke achtergronden uit het leven van Gencer, onbekende details en zelfs roddels (door de auteur ook eerlijk als roddels aangeduid), maar toch past hier een waarschuwing: het is geen boek over opera maar over Leyla Gencer en het is in eerste instantie bedoeld voor een breed thuisfront. Uitgangspunt was dus dat het boek op de eerste plaats 'journalistiek en meeslepend' moest zijn, en dat werd het ook. Bovendien was niet het uitdiepen van muziek en karakters het uitgangspunt, maar de vraag hoe een zangeres uit Istanbul zo'n fenomenale carrière kon opbouwen. Zeynep Oral is echter journaliste genoeg om geen kijk achter de schermen uit de weg te gaan en vooral de paragrafen over Leyla Gencer en 'haar' dirigenten (Serafin, Gui en Gavazzeni) zijn daardoor bijzonder verhelderend. Het feit dat de auteur er zelfs in geslaagd is om met de argusogen van Gencer in haar rug Gavazzeni te interviewen, is een staaltje van journalistiek doorzettingsvermogen. Sterker nog: zij slaagt er zelfs in de nog altijd jaloerse reacties van de zangeres op dit gesprek met haar voormalige levenspartner in de tekst te laten doorklinken. Heel knap! Ruime aandacht krijgt ook haar relatie met Karajan, de Scala en haar collega-solisten, en wie harde feiten zoekt, komt eveneens aan zijn trekken, al was het maar door de overzichten achter in het boek met de gebruikelijke rollenlijst en de belangrijkste optredens van de zangeres
Bewonderaars van de Turkse diva en andere geïnteresseerden kunnen het beste een mail sturen naar iksvtasarim@iksv.org in Istanbul, want ik veronderstel niet dat het boek hier makkelijk leverbaar zal zijn. Voor de goede orde vermeld ik er even bij dat de schrijfster een goede bekende van mij is en dat mijn naam ook als informatiebron in het boek genoemd wordt. Volgens mijn eigen principes zou ik het dus niet mogen bespreken, maar nood breekt wetten. Ik denk niet dat veel mensen in Nederland van het bestaan dit boek op de hoogte zijn, maar het is voor de echte liefhebber té interessant om het onvermeld te laten.