Boeken

 over muziek (algemeen)

 

© Emanuel Overbeeke, maart 2021

 

Burcu Dogramaci e.a. (red.): Arrival Cities - Migrating artists and new metropolitan topographies in the 20th century

Leuven University Press, Leuven 2020
ISBN 978-94-6270-226-4
438 blz., paperback
Verkoopprijs € 55,--

https://lup.be/products/124473?


 Modernisme wordt nog vaak voorgesteld als een beweging uit een bepaalde periode (de eerste helft van de twintigste eeuw) uit een bepaald continent (Europa) en belichaamd door een bepaald publiek (blanke mannen van goede komaf met een hoog machogehalte). Dit boek rekent daar gedeeltelijk mee af, op diverse manieren. Modernisten waren ook actief na 1950, niet alleen in Europa en er zaten ook vrouwen bij. Deze bundel waaraan vele auteurs meewerkten, beschrijft de pogingen van allerlei personen om moderne kunst (niet alleen muziek) vaste voet onder de grond te geven in diverse steden en landen, waaronder Shanghai, Argentinië, India, Turkije (anno 1930 voor veel Europeanen exotisch terrein) en de Verenigde Staten, vooral New York. Diverse Europeanen vestigden zich in deze landen en deden moeite, de een meer dan de ander, om niet alleen hun eigen Europese kunst te promoten maar ook om contact te leggen met de plaatselijke cultuur. Dat verschijnsel deed zich voor in diverse kunstvormen waarbij de een meer geworteld was in de plaatselijke cultuur.

Niet alleen in onderwerp zijn de teksten variaties op hetzelfde thema, ook in de aanpak zijn er overeenkomsten. De meeste auteurs zijn veel meer geïnteresseerd in de Europeanen die in den vreemde actief waren dan in de waardering die hun werk aldaar kreeg. Sommige auteurs beschrijven hoezeer diverse, niet alle kunstenaars moeite deden in hun werk te reageren op plaatselijke mores en hoe dit aansloeg. Soms kon een welwillende Europeaan rekenen op een welwillende reactie van locale kunstminnaars, soms bewoog de Europeaan zich uitsluitend in een plaatselijke bovenlaag die al zover van de locale armere bevolking afstond dat interesse voor Europese kunst eerder een teken was van afkeer van locale kunst dan van interesse in kunst uit een ander land.

Als er al een ontmoeting van culturen plaatsvond, blijft de vraag in hoeverre uit de twee ‘oude' culturen een nieuwe ontstond. Die vraag komt wel ter sprake in het laatste hoofdstuk dat een neerslag is van een groepsgesprek tussen diverse medewerkers aan de bundel. (De bundel is gedeeltelijk de neerslag van een congres in München in 2018.) Het debat stelt goede theoretische kwesties aan de orde, maar is zoals het woord al zegt meer een debat dan een uitkomst. De belangrijkste uitkomsten van dit debat en dit boek lijken mij diverse. De bestudering van de ontmoeting tussen westerse hoge cultuur en niet-westerse niet-hoge cultuur en de gevolgen ervan voor de niet-westerse cultuur staat nog in de kinderschoenen. Afgaande op dit boek hebben sommige westerlingen meer met tango, fado, gamelan, no-theater en marimba dan niet-westerlingen met Bach, Beethoven, Berg en Boulez (incantatie in muziek komt in vele culturen voor – wat dit betreft is gregoriaans soms net Arabische muziek). Om bij een breed publiek te aarden is het nodig een vreemde muziek te ontdoen van zijn meest verfijnde en onvoorspelbare elementen en die daarentegen een regelmaat en herkenbaarheid te geven zodat die muziek ook goed overdraagbaar is. Wat dit betreft is er geen verschil in de toenadering tussen westerse hoge en westerse lage kunst, tussen de modernistische en niet-modernistische kunst en de tussen westerse en niet-westerse kunst.

Afgaande op de literatuurlijsten bij de hoofdstukken is het onderwerp van de migratie reeds een veelvuldig onderzocht onderwerp, maar afgaande op de hoofdstukken verkeren veel auteurs nog in de eerste fase: een vreemde komt op bezoek. Wat er daarna gebeurt, is niet helemaal koffiedik kijken. Over die onderwerpen is al veel geschreven, bijv. over de ontvangst van de voor Hitler gevluchte artiesten in Engeland en Amerika. Muzikale identiteiten zijn betrekkelijk rekbaar, zeker als men verder kijkt dan één kabinetsperiode. Wat de huidige migratie ogenschijnlijk anders maakt, is het feit dat de bezochte culturen zich veel meer bedreigd voelen in hun identiteit omdat in de synthese de antithese de overhand lijkt te hebben op de these. Ik vermoed dat over een generatie de migratie en integratie een paar stappen verder zijn en daarmee dit boek vele vervolgen heeft gekregen die de huidige tekorten van het boek en de huidige perikelen buiten het boek degraderen tot groeistuipen, al is een cultuur ook een relatieve constante met soms pijnlijke aspecten, vooral voor wie niet tot de dominante cultuur behoort. Migratie is van alle tijden, net als de weerstand tegen anderen en de pogingen tot assimilatie; lang voor het populisme opkwam verscheen al de bundel The exotic in western music .

Het boek is in ieder geval, zeker voor wie geen onderzoeker is op dit terrein, een vrijwel eerste verkenning van kwesties die nog een lang vervolg zullen krijgen binnen en buiten dit boek (en die twee werelden hebben ongetwijfeld alles met elkaar te maken).


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links