Boeken
over muziek (algemeen)
© Emanuel Overbeeke, mei 2021
Paolo de Assis & Paolo Giudici (red.): Machinic Assemblages of Desire - Deleuze and Artistic Research 3 Leuven University Press 2021 |
 |
De Leuven University Press werkt aan een serie boeken rond de Franse filosoof Gilles Deleuze (1925-1995). Zijn filosofie is behalve te rijk om in een paar zinnen samen te vatten ook inmiddels ingelijfd bij de canon (er bestaat al een Deleuze voor beginners). Dit derde deel is geïnspireerd op een begrip uit zijn filosofie: assemblage, dat zoveel betekent als (ik hoop dat ik hem en zijn commentatoren goed heb begrepen want de dames en heren in deze bundel houden zeer van ingewikkelde woorden en volzinnen) inmenging van nieuwe elementen in een vertrouwde vorm waardoor een nieuw geheel ontstaat. Deze uitleg van het woord assemblage is misschien nieuw, maar het beschreven verschijnsel natuurlijk niet, want culturen en stijlen zijn permanent in beweging waarbij bestaande elementen groter of kleiner of (on)belangrijker worden en nieuwe elementen soms worden verwelkomd dan wel het liefst worden weggekeken. Die wetenschap creëerde een argwaan jegens onnodig jargon die niet elke auteur helemaal kon wegnemen.
Dit derde deel is een bundel van ongeveer dertig hoofdstukken van evenzovele auteurs uit vele landen rond dertig toepassingen en varianten op allerlei terreinen die verdeeld zijn in drie groepen (muziek, dans en ecosofie, wat zoveel betekent als filosofie rond het ecosysteem en daarmee raakt aan duurzaamheid). Dit derde onderdeel was voor mij het beste te volgen en begint helaas pas op blz. 283. Het lijdt veel minder aan de euvels die de eerste twee delen domineren: een overdosis aan vaak ingewikkeld en soms onnodig jargon opgesteld in een moeilijk leesbare stijl met zeer weinig voorbeelden. Die voorbeelden, waarvan ik er graag meer had willen tegen komen, geven niet alleen aan dat de theorie in dit boek een reflectie is naar aanleiding van de praktijk waarin kunstwerken ontstaan, maar ook dat veel kunstwerken als kunstwerken, voor zover we die te zien of te horen krijgen, als kunstwerken niet altijd zeer interessant zijn. Dit is kortom geen boek voor liefhebbers van esthetische sensaties. Sommige kunstwerken, vooral die in het derde onderdeel, vond ik eerlijk gezegd zonder toelichting spannender dan met. De beste kunstwerken staan in het laatste hoofdstuk: zij zijn een soort vriendelijke variant van abstract expressionisme.
Assemblage kan vele vormen krijgen op vele terreinen. Enkele voorbeelden: de relatie tussen mens en machine, het contact tussen mensen en vogels, dansen met een robot, een lichaam zonder organen, ‘recalcitrante temporaliteiten' (om een indruk te geven van het jargon), film, de schrijver Fernando Pessoa, een Latijns-Amerikaans gezelschap met improviserende musici, Hong Kong, architectuur en stadsplanning.
Naarmate het boek vorderde, werd ik iets positiever over het geheel. Het is immers op zijn tijd zeer vruchtbaar om over iets na te denken zonder meteen ook te denken aan praktische moeilijkheden en mogelijkheden. Soms leidt dat tot luchtfietserij, soms tot scherpzinnigheid en de moed het schijnbaar onhaalbare te realiseren. De beschreven mogelijkheden in het derde onderdeel, handelend over het thema duurzaamheid dat de komende decennia ongetwijfeld het nieuws zal beheersen, kunnen op termijn experimenten blijken die geen stand houden maar ook bruikbare en boeiende ideeën waar komende generaties veel steun aan kunnen hebben. Hopelijk verdringt tegen die tijd het effect en de noodzaak de gewoonte van veel auteurs in dit boek om hun ideeën te presenteren louter voor de ivoren toren. De beste manier om de noodzaak en de bruikbaarheid van de ideeën aan te tonen is een vertaling. De volgende stap is een popularisering.