Actueel (archief)
Muziekzender Radio 4 minder populair?
© Evert Rulf, september 2004
Men begeeft zich op glad ijs als men als luisteraar, dus niet als musicus, kritiek wil leveren op de kwaliteit van Radio 4. Deze kritiek komt van iemand die van goede muziek houdt en daarbij serieus genomen wil worden maar die moet aanzien dat juist dat serieus nemen op de achtergrond dreigt te raken door een almaar verder gaande popularisering en daarbij passende presentatie.
Natuurlijk mag in het poldermodel en onder invloed van de commercie af
en toe een oogje worden dichtgeknepen, mogen er allerlei smaken en muziekgenres
meer of minder ruimhartig aan bod komen, maar het gaat te ver om bij de
programmering de macht van de luistercijfers te laten prevaleren boven
het bieden van kwaliteitsprogramma's zoals de populaire aanpak in het
afgelopen seizoen duidelijk liet zien. De kenner voelt zich daarbij miskend,
wordt onjuist aangesproken en vreest dat het enkel nóg erger kan. Een
klassieke muziekzender heeft juist een opvoedende taak en mag daarom niet
overwegend een populaire aanpak toepassen om zo te scoren bij een zo groot
mogelijk publiek om het eigen bestaan te rechtvaardigen.
De vrees dat het nog erger kan wordt bewaarheid bij een blik in het nieuwe
programma waaruit het ochtendconcert, een belangrijk programmaonderdeel,
is verdwenen en plaats heeft moeten maken voor alweer een totaalprogramma
vol ijzeren repertoire, al blijven we ditmaal gelukkig wel verschoond
van de zoveelste thematische kapstok waaraan een wilde potpourri van
gefragmenteerde muziek voor miljoenen wordt opgehangen die op frivole
maar nooit deskundige wijze gepresenteerd moet worden. De weinige volledige
concerten zijn vaak dan nog in de gidsen verstopt achter misleidende ludieke
titels.
Daarentegen vervult Radio 4 haar rol als informatiebron over de gebeurtenissen in de muziekwereld redelijk en is daarbij niet bang om recente eigentijdse muziek ten gehore te brengen. De zaterdagmiddagmatinees blijven één van de beste pilaren, zowel wat muziek als vertolkers betreft. Concerten op het internationale concertpodium maar ook opera's worden regelmatig uitgezonden. Zelfs vergeleken met andere muziekzenders op de kabel slaat de Muziekzender geen slecht figuur. Op de BRT en WDR is zelden iets bijzonders met vooral veel gepraat, de BBC kan interessante avondconcerten hebben maar is nog slechts een slap aftreksel van de gouden vijftiger en zestiger jaren; en de Concertzender, zeer breed in haar programmering, is uitstekend, maar geeft geen afspiegeling van het muziekleven. Over Classic FM wil ik het hier helemáál niet hebben.
Toch verkiest Radio 4 bij dit alles de populair aanpak waarbij een serieuze luisteraar zich niet thuis voelt. Vernederend om het gevoel te hebben dat hij vooral verpoosd moet worden met niet al te moeilijke en zeker niet te lánge muziekstukken, bijvoorbeeld uit de schier onuitputtelijke barokbron met de afstotelijke titel Bouquetje Barok. Laten we hopen dat ook Radio 4 is geschrokken van de Brood en Spelen strategie, het openen en weer oppoetsen van de reeds lang geleden opgeborgen en inmiddels verstofte bonbondoos met de onophoudelijke rij Ketelby's, humoresques, nonnenkoren, Ave Maria's en Warschauconcerten, af en toe ook nog eens gepresenteerd door leken in het vak die tenen krommend aankondigen of becommentariëren. Het lijkt tenminste of men die ver beneden hun waarde liggende aanpak heeft losgelaten. De gepresenteerde hitlijsten lijken model te staan voor de opdringerige commercie en horen op een serieuze muziekzender niet thuis.
Radio 4 laat het onontgonnen terrein van het muziekonderwijs op basis- en middelbare scholen links liggen. Er wordt steevast volstaan met een afgemeten toelichting over de historie van de aangekondigde muziek, maar zelden of nooit over de structuur van het werk. Met weemoed denken we dan terug aan de gouden tijden van het Third Programme van de BBC, toen Anthony Hopkins (niet de acteur) op verbluffende wijze een schitterend inzicht gaf in de op die dag uit te voeren muziek. Zo iets moet één van de initiatiefnemers van Radio 4, Theo Olof, voor ogen hebben gestaan toen hij tevergeefs pleitte voor een boven de zuilen staande muziekredactie.
Een ander aspect waaraan nauwelijks aandacht wordt besteed is de uitvoeringspraktijk, historisch en moderne uitvoeringsstijlen blijven onbesproken. Het is telkens weer frustrerend te horen hoe de presentatoren het accent leggen op het overbekende werk en de uitvoerders terloops of soms geheel niet noemt. Ze vinden daarin de steun van de programmabladen die vaak volstaan met alleen de vermelding van het muziekwerk in kwestie, waarbij de luisteraar ernaar mag raden of het Rattle, Kleiber of Walter is die voor het orkest staat.
Wat de muzikale vorming betreft speelt een belangrijke rol dat er in de Nederlandse media geen belangrijke muziekkritisch organen zijn, behalve kritieken op uitvoeringen in de dagbladen en cd-kritieken in het maandblad 'Luister'. De radio schittert echter door afwezigheid.
Er is dus nog héél wat te verbeteren in Hilversum. Het mag niet alleen draaien om een al of niet populaire aanpak. Muzikale zieltjes kan men ook winnen met goed onderricht.