Baltische Zielen, Russische Gloed
Rotterdams Vocaal Ensemble
Dirigent: Geert van den Dungen
M.m.v. Svetlana Lohman (piano)
Gehoord: 24 november 2017, Schotse Kerk, Rotterdam
© Aart van der Wal
Wat is het programmeren van een concert anders dan het componeren ervan? Want componeren is toch immers samenstellen? De meeste programmeurs menen dat dit zo ongeveer gelijkstaat met het ‘feest der herkenning’, of anders gezegd dat de gemiddelde concertbezoeker zich met het geboden programma kan identificeren. Het moet dus – in de ogen en oren van de programmeurs – ‘feest’ zijn. Dan is aan het voornaamste criterium voldaan. Want iets anders wil het publiek immers niet? Dat dit van de meer en meer nogal karige zaalbezetting niet (meer) kan worden afgeleid brengt geen andere gedachten voort, want men blijft in den lande – van Groningen tot Maastricht en van Den Haag tot Enschede – volharden in een oersaai aanbod waaruit een schrikbarend gebrek aan visie blijkt. Wat ander het Grote Avontuur had kunnen zijn. Al zijn er – gelukkig! – uitzonderingen: ik hoef slechts het Nieuw Ensemble en het Asko|Schönberg in herinnering te roepen.
Voorspelbaarheid, het is de dood in de culturele pot. En dan te bedenken dat een semi-professioneel koor het heeft aangedurfd om op vrijdagavond jongstleden met een programma te komen dat de conventie alle hoeken van de kamer liet zien. In dit geval dan de bomvolle (jawel!) Schotse Kerk in Rotterdam. Het koor: het Rotterdams Vocaal Ensemble, een projectkoor dat zich ditmaal had toegelegd op een programma waarvan de titel al boekdelen sprak: ‘Baltische Zielen; Russische Gloed’. Op dat programma koorwerken die voor het merendeel van het publiek zonder enige twijfel regelrechte ‘ear-openers’ waren. Ik zal ze in chronologische volgorde voor u opsommen.
Tsjaikovski: Legénda
Stravinsky: Ave Maria
Tormis: Kahvatu valgus
Dubra: Ave Maria
Pärt: Da Pacem Domine
Sviridov: Stránnoye Rozhdestvó videvshe
Rachmaninov: Bogorotise Devo, raduisya
Schnittke: Tri doechovnych chora
Dan waren er nog vier instrumentale intermezzi: De Tweede prélude op. 37 van Aleksandr Gretsjaninov, een Wals van Vladimir Rebikov, Rachmaninovs Moment Musical op. 16 nr. 5 en Tsjaikovski’s op. 37 nr. 10 (Oktober), gespeeld door Svetlana Lohman (zij kwam in 2003 van Sint-Petersburg naar Nederland om zich hier als onder meer pianodocent te vestigen). Een vondst was ook om voor de concertlezing Jan Brokken uit te nodigen, de auteur van onder meer ‘In het huis van de dichter’ (over de pianist Youri Egorov), ‘Baltische Zielen’ en ‘De gloed van Sint-Petersburg’ (alle op onze site besproken). Wat een synergie leverde dat op! Schitterende muziek die het ene na het andere nieuwe vergezicht opende en dan ‘tussen de bedrijven door’ meesterverteller Jan Brokken die herinnerde aan Pärts ‘zingende revolutie’ (en in het bijzonder diens door roeien en ruiten gaande Credo), aan de Litouwse Loreta Asanaviciute die in de nacht van 12 op 13 januari 1991 werd vermorzeld onder een Russische tank (het werd een subliem verhalend In Memoriam), maar ook aan Rachmaninov en de geest van Sint-Petersburg. Ten slotte waren daar Schnittke en het Zwarte Kruis van Malevitsj.
Zo programmeren levert een écht feest op! En ik zou eraan willen toevoegen: een beter feest dan dat van de herkenning! Ja, er is moed voor nodig, maar die bomvolle kerk bewees dat ook het onbekende grote aantrekkingskracht kan uitoefenen. Programmeurs in den lande, let (eens wat beter) op uw saeck!