DVD-recensie

Carmen in de arena

 

© Paul Korenhof, september 2015

 

Bizet: Carmen

Ekaterina Semenchuk (Carmen), Irina Lungu (Micaëla), Carlo Ventre (Don José), Carlos Álvarez (Escamillo), Francesca Micarelli (Freaquita), Cristina Melis (Mercédès), Federico longhi (Le Dancaïre), Paolo Antognetti (Le Remendado), Seung pil Choi (Zuniga), Francesco Verna (Moralès), Koor en orkest van de Arena di Verona
Dirigent: Henrik Nánási
Regie: Franco Zeffirelli

Bel Air BAC421 (Blu-ray)

Opname: Verona, juni 2014

 

Carmen hoort natuurlijk thuis in theaters als de Opéra Comique en de Munt, waar ieder woord probleemloos verstaanbaar is en waar zang en dialogen bovendien moeiteloos in elkaar kunnen overgaan zonder aan verstaanbaarheid in te boeten. Als het toch 'groot' moet, heb ik echter liever een theatraal spektakel in een arena of een theater van de omvang van de Met, dan een voorstelling in een middelgroot theater waar het werk vis noch vlees is. Nog veel erger wordt het dan als een regisseur er ook nog eens een interpretatorische draai aan probeert te geven die volledig tegen tekst en muziek in gaat, zoals Robert Carsen enkele jaren geleden in Amsterdam deed.

Vanuit dat oogpunt had ik altijd grote bewondering voor Zeffirelli's productie in de Arena di Verona, die het werk twintig jaar geleden presenteerde in een overrompelende theatrale grandeur met Sevilla en het berglandschap bij Gibraltar in grote stijl nagebouwd op de trappen van het amfitheater. Wat dat betreft vormde deze opname van vorig jaar even een fikse teleurstelling. Na een voorspel dat ons een paar toeristische plekjes in Verona liet zien om vervolgens met de camera de arena in overweldigend breedbeeld te glijden, extra spectaculair door de beeldkwaliteit van de blu-ray-techniek, zag ik opeens een toneelbeeld dat deed denken aan een repetitie in plaats van een uitvoering. In het laatste daglicht bleek het schilderachtige Sevilla vervangen door kale trappen en alleen de levendige handeling op het eigenlijke toneel, in nog altijd de kleurrijke en sfeervolle kostuums van Anna Anni, wees erop dat er echt een uitvoering begonnen was.
Navraag leerde mij niet precies waaraan deze versobering te danken was: aan noodzakelijke bezuinigingen of puur aan het feit dat het oorspronkelijke decor te bewerkelijk was en daardoor te lange pauzes veroorzaakte. Jammer is het wel, maar gelukkig heeft de televisiekijker het voordeel dat de camera hem voortdurend met zijn neus op de handeling drukt, en dat hij dus niet de lege trappen ziet waar de toeschouwers in Verona zich veel meer van bewust zijn - als zij althans weten hoe het er oorspronkelijk uitzag.

Gelukkig heeft de regie van Zeffirelli in al die jaren niets van zijn grandeur verloren. Het schijnt tegenwoordig 'in' te zijn om af te geven op zijn oogstrelende en soms zelfs verblindende toneelbeelden, maar het blijft een feit dat hij binnen die kaders wondertjes van detailwerking tot stand kon brengen. Van alle regisseurs die ik in Verona en andere arena's aan het werk heb gezien, heeft geen hem zelfs maar geëvenaard in de combinatie van visuele aantrekkingskracht met een volledig op tekst en muziek gestoelde detailwerking. Ook in deze Carmen laat hij daarvan menig staaltje zien en wel op zo'n manier dat het effect ook in de enorme ruimte van deze arena verrassend veel effect heeft. Jammer is wel dat op bepaalde punten zijn zin voor perfectie op de proef moet zijn gesteld, onder meer door de soms merkwaardig modern (op)geschoren hoofden van mannelijke solisten en koorleden die absoluut niet passen bij een 19de-eeuws Sevilla. (Vreemd zijn ook de witte panty's van de 'cigarières': niet alleen lijkt mij dat erg heet in Sevilla, maar iedereen weet ook dat een goede sigaar tegen het dijbeen gerold moet worden!)

Bij een voorstelling uit de Arena heeft het echter geen zin om op al dat soort slakken zou te leggen en ook het niet altijd perfecte Frans van de solisten legt in het geheel minder gewicht in de schaal dan het in een theater zou doen. Het gaat om de totale beleving en het dient gezegd dat hier een alleszins respectabele Carmen wordt neergezet met in de hoofdrol de Russische Ekaterina Semenchuk, die zich merkbaar met hart en ziel op haar rol wierp. Als verleidster in het eerste bedrijf overtuigt zij meer met haar beide aria's dan met haar spel, maar zij groeit als vertolkster naarmate de dramatiek sterker wordt. Meestal loop ik niet echt warm voor Micaëla, maar de warme lyrische sopraan en de ontwapenende vertolking van de uit Moldavië afkomstige Irina Lungu maakten dat haar rol mij meer boeide dan meestal het geval is.

Als Don José kwam de Uruguayaan Carlo Ventre in houding en vocalistiek was stijfjes over. Zijn donkere, soms licht kelige tenor bleek alleszins betrouwbaar, maar suggereerde niet altijd de ongecontroleerde passies waaraan de ongelukkige José ten onder gaat. Merkwaardig overigens dat hier in zijn duet met Micaëla dezelfde cruciale passage werd geschrapt als enkele jaren geleden in Amsterdam, namelijk het gedeelte dat begint met 'Même de loin ma mère me défend'. De meest 'Spaanse' rol, die van Escamillo, wordt door deSpaanse bariton Carlos Álvarez met veel aplomb maar ook een beetje slordig gezongen en afgezien van een weinig overtuigende, onidiomatische Zuniga zijn ook de kleinere rollen naar behoren bezet.

De Hongaarse dirigent Henrik Nánási houdt de touwtjes goed in handen, maar zorgt soms voor iets te weinig vuurwerk en puntigheid. Dat laatste is natuurlijk moeilijk in Verona, maar het kan we. Hij dirigeert overigens de oude versie met de recitatieven van Guiraud - en terecht! Met zo'n internationale bezetting hoor ik liever geen gesproken dialogen en in Verona zijn die ook onpraktisch. (Zeffirelli nam al een risico door wel het dialoogje vóór de séguedille te laten spreken, een begrijpelijk effect overigens omdat dit tekst gaat over het verschil tussen spreken en zingen.) Een andere - hier zeker effectieve - ingreep betreft de plaatsing van het intermezzo III als balletmuziek na het openingskoor van het vierde bedrijf.

De haarscherpe Blu-ray-beelden heb ik al gememoreerd, maar ook de cameravoering werkt eraan mee om dir arenaspektakel overtuigend naar het beeldscherm te vertalen. Nog opmerkelijker zijn de naar verhouding voortreffelijke klank, temeer daar die bereikt wordt zonder dat bij de solisten irritante zendmicrofoons zichtbaar zijn. Als dat in Verona mogelijk is, moet het in normale theaters toch zeker ook kunnen!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links