Componisten/werken
Missing Voices
© Albert van der Schoot, juli 2020
The Irreparable Loss of Jewish Composers In the Shoah (de film is te zien op YouTube)
Wat een verrassing, deze film van Dimitri Malignan! De Frans- Roemeense pianist toont een krachtige ethische betrokkenheid als hij zijn project motiveert: het zou een postume overwinning voor de nazi’s zijn, als de muziek van de joodse componisten die in de oorlog om het leven werden gebracht nu niet meer gespeeld zou worden. ’They suffered a double penalty: they were killed and forgotten - and I find it is our duty as musicians to make their music come to life again.’
Klinkt die opzet bekend? Precies, dit is de zaak waar de Leo Smit Stichting zich sinds 1996 sterk voor maakt. Het is dan ook geen wonder dat Eleonore Pameijer, initiatiefneemster en artistiek leidster van deze Stichting, in de film uitgebreid aan het woord komt. Zij vertelt over de soms onwaarschijnlijk toevallige gebeurtenissen die de aanleiding vormden tot de ontdekking van veel composities waarvan het bestaan vaak niet eens vermoed werd: een door kinderen bij een vuilnisemmer gevonden stapel papieren met muzieknoten, of vergeten dozen op een zolder, die nog niet aan een verhuizing ten prooi waren gevallen (klik hier voor het artikel Lost & Found van Eleonore Pameijer over 25 jaar Leo Smit Stichting).
Maar het meest overtuigende aspect van de film is de muziek zelf. De sprankelende compositie voor fluit en piano van Dick Kattenburg en zijn Palestijnse Liederen nemen de luisteraar onmiddellijk voor zich in. Van het oeuvre van Paul Hermann is weinig bewaard gebleven, maar de Pianosuite en een aantal liederen op tekst van Paul Valéry laten horen dat we hier met een bijzondere telg uit de school van Bartók en Kodály te maken hebben (klik hier voor de recensie).
Naast de Hongaarse komt vooral de Franse invloed in zijn werk krachtig naar voren, en dat laatste geldt voor veel van deze componisten. Zo klinkt Milhaud door in het Lento van Daniel Belinfante, en Fauré in het Wiegenlied van Gideon Klein, gecomponeerd in Theresienstadt.
De uitvoerende musici in de film zijn, naast Dimitri Malignan zelf, de Hongaarse fluitiste Zsuzsa Domahidi en de Noors/Russische sopraan Elizaveta Agrafenina. Ze leerden elkaar kennen als master-studenten aan het Conservatorium van Amsterdam, en wat we hier zien is het resultaat van Dimitri’s MA-research project. Voor Eleonore Pameijer moet deze film op meerdere niveaus een bijzondere betekenis hebben. Het moet haar veel voldoening geven dat een jongere generatie op de verhalen is gestuit die zij als eerste boven water wist te halen, en dat Dimitri en zijn collega’s dezelfde zendingsdrang voelen om deze muziek weer op het podium tot leven te wekken. Hoewel zij en de Leo Smit Stichting de totstandkoming van deze film krachtig hebben ondersteund, kwam het initiatief nu eens van een jongere generatie, voor wie de oorlog alweer veel langer geleden is. Dankzij deze intens bij de zaak betrokken musici krijgen we weer iets terug van de culturele rijkdom waar de nazi’s ons van hebben beroofd.
De film is hier te zien: https://www.youtube.com/watch?
v=0DbnsYpIv0c&feature=youtu.be.
________________
Op de website van het Ernst Deutsch Theater in Hamburg is een
streaming concert te vinden: Serenade trifft Blues. In de woorden van
de organisatoren: 'Ein besonderes Konzert mit Lesung und Stepptanz:
Es erklingen Kompositionen von Ingolf Dahl (1912-1970) und Dick
Kattenburg (1919-1944), ergänzt mit Texten betroffener Autor*innen. Vierstimmig korrespondiert Kattenburgs Blues für Klavierduo mit Dahls Serenade für Flötenquartett. Beide spiegeln die unterschiedlichen Schicksale verfemter Künstler*innen wider: der in Hamburg geborene Dahl emigrierte 1939 in die USA, Kattenburg, in Amsterdam geboren, tauchte 1941 unter, wurde 1944 verhaftet und in Auschwitz ermordet'.