De versie - vertaald uit het Duits en toegelicht door Kees Arntzen

Laatst schreef ik in de krant over de aanvallige danseres Heidi Weingartner, dat ze van top tot teen een toonbeeld is van de gejaagde ‘Wienerin’.
Het slot ging zo: ‘En toch, bij al die vrolijkheid, van binnen toch ten diepste bedroefd! Waarom dan toch? Vraag dat maar aan Franz Schubert en Hugo Wolf!’

Mijn vaste ober sprak mij daarop aan: ‘Jesses, wat was dat weer fraai, wat u over die Weense danseres heeft neergepend! En dan die toestand met die meneer Wolf en die andere heer!’
‘Hoe bedoel-u?’ vroeg ik. ‘Nou, die twee mannen die dat
arme meisje de bons hebben gegeven!’
‘Maar nee, dat zijn twee allang vergeten Weense liedcomponisten, die uiterlijk vrolijk en in hun liederen niettemin dieptreurig geweest zijn!’
‘Aha, zo zit dat! Maar mijnheer van Altenberg, als ik eerlijk mag zijn, mijn versie bevalt me toch beter!’

***

Peter Altenberg (1859-1919) was een dichter en bohémien in het Wenen van rond de voorlaatste eeuwwisseling. Hij had een oogje op de mooie Hélène Nahowski, over wie het gerucht ging dat zij een onecht kind van de keizer was.

Arnold Schönberg: portret van Hélène Nahowski (ca. 1910)

In 1911 trouwde echter Alban Berg met deze Hélène - op aanraden van de ouders eerst volgens de protestantse rite, omdat dan het huwelijk nog ontbonden kon worden.

In zijn Fünf Orchesterlieder nach Ansichtskarten-Texten von Peter Altenberg opus 4 vereeuwigde Alban Berg in 1912 des dichters naam, vooral met het derde lied ‘Über die Grenzen des All’ waarin aan het slot voor het eerst in de geschiedenis een akkoord met alle twaalf tonen tegelijk klinkt. Meer nog dan de muziek van Schönberg en Webern veroorzaakten deze Altenberg-Lieder het beroemde muziekschandaal dat uitbrak tijdens het concert op 30 maart 1913 in de Weense ‘Grosse Musikvereinssaal’.

Peter Altenberg in 1907 op zijn vaste Weense woonadres, Cafe Central

Bij het tweede Altenberg-lied ontstond een dusdanig tumult en gefluit, dat de politie er aan te pas moest komen. In hetzelfde jaar leidden trouwens concerten in Parijs (met Le Sacre du Printemps van Stravinsky) en Sint-Petersburg (De overwinning op de zon van Matjusin) tot grote ophef. De ondergang van wereldrijken was niet ver weg.

Max Oppenheimer (1885 -1954): portret van Peter Altenberg

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links