Column
De toekomst van de ZaterdagMatinee:
Een zaak van de gehele Publieke Omroep
© Kees Vlaardingerbroek, april 2025
 |
Op 4 april jongsleden maakte de regering Schoof bekend dat zij de Publieke Omroep ingrijpend wil gaan hervormen. In de plannen van Minister van OCW Eppo Bruins moeten de bestaande omroepen opgaan in vier of vijf productiehuizen. De NTR wordt opgeheven. Het lot van mijn ex-collega's van de NTR, waar ik zelf zeventien jaar in dienst ben geweest (mijn tijd bij de NPS, de voorganger van de NTR, meegerekend), gaat mij zeer aan het hart. De NTR heeft inmiddels een politiek en publicitair tegenoffensief ingezet. Welke met opheffing bedreigde organisatie zou niet hetzelfde hebben gedaan?
Dat neemt niet weg dat ik mij eraan stoor dat de NTR in dat kader desinformatie verspreidt. De NTR stelt namelijk – of laat anderen uitspreken, zoals in een filmpje met de door mij zeer bewonderde dirigent Ingo Metzmacher – dat de NTR ZaterdagMatinee ten dode is opgeschreven wanneer de NTR daadwerkelijk zou worden opgeheven. Die bewering is echter aantoonbaar onjuist. Om uit te leggen waarom dit niet klopt, duik ik kort de omroepgeschiedenis in.
De ZaterdagMatinee kwam in 1961 voort uit een initiatief van VARA-prominent Jan Broeksz en het toenmalige hoofd van de afdeling muziek van diezelfde VARA, Hans Kerkhoff. Lange tijd stond deze concertserie, die officieel de Matinee op de vrije zaterdag heette, dan ook bekend als de VARA-Matinee, een naam die je in de wandelgangen nog steeds wel hoort. In de ‘eerste' periode van artistiek leider Jan Zekveld (1983-1993) ontwikkelde de concertserie zich tot een van de kroonjuwelen van het Nederlandse muziekleven, een concertserie die wat artistiek niveau en avontuurlijkheid haar gelijke ook buiten de landsgrenzen niet kent. Desondanks bleef de financiële basis van de Matinee vanwege de bezuinigingsdrift van de VARA-leiding uiterst wankel. Eind jaren tachtig moest de Matinee worden gered door aanzienlijke financiële bijdragen van het in 1988 opgerichte Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties. Om de bestuurlijke en financiële basis van de Matinee te verbreden werd samenwerking met andere omroepen gezocht: het Matineeseizoen 1994-1995 was het eerste seizoen dat gedragen werd door drie omroepen, te weten VARA, VPRO en NPS. Een aantal jaren later veranderde de samenstelling en werd de Matinee een productie van NPS, AVRO en TROS.
Dat bleef zo tot de NTR-directie besloot de Matinee vanaf het seizoen 2015-2016 niet meer te willen delen met andere omroepen, ondanks talrijke waarschuwingen dat de NTR te klein was om de Matinee op termijn alleen te kunnen dragen. De juistheid van die inschatting bleek al in 2016, toen de NTR akkoord ging met een forse vanuit de Nederlandse Publieke Omroep opgelegde bezuiniging. Begin 2023 besloot de NTR-directie dat de enorm gestegen productie- en organisatiekosten nieuwe bezuinigingen op het programmeringsbudget van de Matinee noodzakelijk maakten. Mijn voorstel om gezamenlijk met de NTR-directie te kijken naar alternatieve oplossingen die niet ten koste zouden gaan van het programmeringsbudget werden door de NTR-directie zonder enige discussie van de hand gewezen. Om die reden besloot ik uit protest per 1 april 2023 als artistiek leider van de Matinee op te stappen.
Wat leert ons bovenstaande geschiedenis? Verscheidene cruciale zaken. Allereerst: de ZaterdagMatinee is te groot en te belangrijk om door één omroep te worden gedragen. Eerst bleek de VARA niet in staat de Matinee op den duur op niveau te houden, later bleek hetzelfde in het geval van de NTR. De ZaterdagMatinee moet als een parel in de kroon van de Publieke Omroep vanuit de gehele Publieke Omroep worden gedragen. Ten tweede: het is in Hilversum zo geregeld dat omroepen intekenen op een bepaald ‘tijdslot' waar een budget aan hangt, dat door de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) wordt bepaald. De toekomst van de ZaterdagMatinee hangt dan ook niet af van het voortbestaan van de NTR, maar van de wil en de visie van degenen die het binnen de NPO voor het zeggen hebben.
Mochten Directeur Audio Jurre Bosman en Zendermanager NPO Klassiek Tim Moen de diepgevoelde intentie hebben om de ZaterdagMatinee voor de Nederland te behouden, dan gebeurt dat. Ook wanneer de NTR in de toekomst onverhoopt zou worden opgeheven.
_______________________
Kees Vlaardingerbroek, Artistiek leider van de ZaterdagMatinee van 2006 tot 2023.