CD-recensie

© Siebe Riedstra, maart 2025

Sergej Ivanovitsj Tanejev (1856-1915) was zijn leven lang bevriend met Tsjaikovsky en verzorgde als pianist alle premières van diens werken voor piano en orkest. Het is dus onvermijdelijk dat Tanejev in zijn jonge jaren beïnvloed werd door zijn vriend en mentor, maar de volwassen Tanejev lijkt steeds minder op zijn beroemde landgenoot. Voor hem geen smeltende lyriek of smachtend pathos, maar een geserreerd classicisme met een kosmopolitische inslag, vergelijkbaar met de Fransman Saint-Saëns. Tanejev had een heldere, intellectuele instelling en was een meester in het contrapunt. David Oistrakh maakte zich sterk voor de Suite de Concert voor viool en orkest, en behalve vier symfonieën en een handvol vocale werken schreef hij veel kamermuziek, waaronder negen strijkkwartetten. Gedreven door strenge zelfkritiek gunde hij alleen aan de eerste zes een opusnummer, de laatste drie kwartetten zijn ongenummerde jeugdwerken.

Tanejev had niet alleen weinig op met het idioom van Tsjaikovski, hij had ook geen interesse in de ideeën van 'Het Machtige Hoopje', de componisten rond Moesorgski die zich lieten inspireren door de Russische volksmuziek. Tanejev koesterde een mateloze bewondering voor Johann Sebastian Bach, en wijdde een uitvoerige studie aan diens werk, resulterend in een machtig leerboek in het contrapunt (ook vertaald in het Engels).

Zijn ideeën over het contrapunt kon hij vooral kwijt in zijn vocale werken en in de kamermuziek, waaraan hij zich met name wijdde in de laatste jaren van zijn leven, toen hij zich als zelfstandig kunstenaar nog slechts bezig hield met pianospelen en componeren. De kamermuziek van Tanejev is discografisch goed vertegenwoordigd, met onder meer een uitgave van de beide strijkkwintetten door het Utrecht String Quartet op MDG. Op het label Naxos verschenen de complete strijkkwartetten, gespeeld door – hoe kan het anders – het Taneyev Quartet. Een interpretatie die in technisch opzicht niets te wensen overlaat, maar muzikaal enigszins bloedarmoedig overkomt.

Op het label Brilliant Classics verschijnt nu de eerste aflevering van de complete strijkkwartetten van Tanejev, gespeeld door het Rasumovsky Quartett. Een ensemble dat opereert vanuit de Zwitserse stad Bern en al ruim twintig jaar actief is. Het eerste wat opvalt aan dit kwartet is de homogene klank over het gehele dynamische spectrum, een bronzen romantisch geluid, met het effect van een eeneiige vierling –een doordachte combinatie van een Russische strijkersklank met de Weense klassieken. De opname past zich daar naadloos bij aan, ze laat de vrijheid aan het chromatische lijnenspel en alle ruimte voor doorzichtigheid en warmte.

index