CD-recensie

© Siebe Riedstra, juli 2023

De Italiaanse pianist Marco Mantovani, geboren in Mantova (hoe kan het anders) in 1992, studeerde in 2018 af aan het Koninklijk Conservatorium te Brussel. Sindsdien doceert hij daar als assistent-professor en werkt hij aan zijn scriptie om een doctoraat te behalen aan de Vrije Universiteit Brussel. In het colofon valt te lezen dat hij daarbij wordt gesteund door de research unit van het Koninklijk Conservatorium. Dit is de tweede cd die in dat kader verschijnt. De eerste, onder de titel Erzählungen und Märchen, met daarop de Novelletten opus 21 en Kinderszenen opus 15 werd 18-20 nov. 2020 opgenomen en is hier eveneens besproken. Aan de opnamedata is te zien dat de Fantasiestücke al in november 2020 aansluitend werden vastgelegd.

Mantovani schreef zelf de toelichting, en hoewel hij dat niet met zoveel woorden zegt, is duidelijk dat zijn repertoirekeuze direct ingegeven is door het onderwerp van zijn scriptie: de relatie tussen tekst en muziek in de composities van Schumann. Robert Schumann was behalve een muzikaal genie ook een begenadigd schrijver, en Mantovani is van mening dat men om een breder inzicht in de muziek te krijgen zich ook moet verdiepen in de literaire achtergronden. Dat hij daarin groot gelijk heeft spreekt vanzelf, maar wordt tegelijkertijd ook tegengesproken door het credo van de componist waarmee Mantovani zijn toelichting afsluit:

‘Der Komponist wünschet nicht, dass man die Musik für eine Unterlage des angeführten Mottos hielte, es ist umgekehrt, er fand erst später jene dem Sinne der Musik nahekommenden Worte.' Wat er in het kort op neer komt dat de tekst niet als basis van de muziek moet worden gezien, maar dat juist het omgekeerde het geval is.

In de Fantasiestücke opus 12 wordt Schumann door zijn literaire voorbeeld E.T.A. Hoffmann en diens 'Fantasiestücken nach Cillots Manier' geïnspireerd tot een nieuw genre. Maar het is alleen het genre dat er toe doet, niet de literaire inhoud – de namen heeft hij er vaak later opgeplakt en soms lijken ze ook niet helemaal te kloppen. De acht Fantasiestücke horen stilistisch bij de geniale stortvloed aan pianowerken die Schumann in de eerste tien jaar van zijn componistenleven bijeen schreef, ze ontstonden in 1837. 

Een jaar later componeerde Schumann zijn Kreisleriana opus 16. Het was het turbulente jaar van zijn geheime verloving met de sterpianiste Clara Wieck, en het werk was dan ook in de eerste plaats voor haar bestemd. De jonge Clara vond het maar vreemde muziek, en is het pas veel later gaan spelen. Kreisleriana is uiteindelijk opgedragen aan Chopin, een ander idool van Schumann. Het is een grillig werk dat de ondertitel Phantasien draagt, die geordend zijn in acht stukken, die overigens wel een hechte thematische samenhang vertonen. Kreisler was een fictieve componist en dirigent, verzonnen door E.Th.A(madeus) Hoffmann, zelf componist, dichter en schrijver en vooral bekend gebleven door de opera ‘Hoffmanns vertellingen' van Jacques Offenbach. Schumann, wiens vader een succesvolle boekhandel dreef, aarzelde zelf lang tussen een carrière in de muziek of in de literatuur en verslond in zijn jeugd de boeken van Hoffmann. Schumann heeft zijn pianowerken, waaronder ook Kreisleriana, in de jaren 1850 opnieuw geredigeerd, en de – meestal kleine – varianten zijn in de druk als alternatieven aangegeven. Mantovani kiest hier voor de originele versie.

Het spreekt vanzelf dat de combinatie van Schumann en Hoffmann voor Marco Mantovani sfeerbepalend is geweest voor de interpretatie van deze beide werken. Naast de kwikzilveren luim en de strenge ernst is er veel ruimte voor de dromerige aspecten – zowel omfloerste sluimeringen als dreigende nachtmerries. In technische zin valt op dat Mantovani duidelijk rekening heeft gehouden met de klank van de piano's zoals Schumann die kende, met een pedaalgebruik dat nergens scherp is afgebakend maar altijd ruimte laat voor de naklank. Een interpretatie waarover is nagedacht en die weloverwogen en tegelijk spontaan overkomt. Uiteraard zorgde Mantovani zelf voor een boeiende toelichting. Een speciale vermelding verdient het hoesontwerp naar een werk van Paul Klee (Märchen à la Hoffmann, 1921) waarvan op de binnenhoes als extra een overzichtsfoto is geplaatst.

index