CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, januari 2025

Changes - String Octets - Roctet

Respighi: Doppio Quartetto in d

Loevendie: Changes

Enescu: Octet in C, op. 7

Roctet: Joris van Rijn, Julija Hartig, Masha Iakovleva, Filipe Fernandes (viool), Francien Schatborn, Frank Brakkee (altviool), Eveline Kraayenhof, Anneke Janssen (cello)
Challenge Classics 720001 • 65' •
Opname: juli 2024, Studio 1, Muziekcentrum van de Omroep, Hilversum

 

Het Roctet is een unieke verschijning in het Nederlandse muzieklandschap (en ver daarbuiten). Het werd opgericht in 2016 en bestaat uit een vaste formatie van twee strijkkwartetten. De leden zijn allen werkzaam in het Radio Filharmonisch Orkest. In 2020 verscheen hun cd-debuut op het label Challenge Classics met onder meer het meest geliefde Octet aller tijden, dat van de zestienjarige Felix Mendelssohn. Op deze tweede cd kozen ze voor twee werken van eveneens bloedjonge componisten, Octetten van de achttienjarige George Enescu en de eenentwintigjarige Ottorino Respighi. Daartussen klinkt de wereldpremière van een werk van de 94-jarige Amsterdammer Theo Loevendie.

Om met dat laatste te beginnen, onder de titel Changes schreef Loevendie een werk in opdracht van het Roctet. Loevendie wilde aanvankelijk uitgaan van een een verdeling van de acht strijkers in twee strijkkwartetten. Loevendie is gepokt en gemazeld in de jazz, en de titel Changes verwijst naar een begrip uit dat genre – verandering in de harmonische afspraken. Loevendie wilde de twee kwartetten in een gevarieerde vorm tegen elkaar afzetten. Hij kwam er echter al snel achter dat hij een breder kader nodig had, met als resultaat een volwassen octet. De titel Changes liet hij staan.

De cd opent met een werk dat juist heel nadrukkelijk geschreven werd voor twee strijkkwartetten: het Doppio Quartetto in d minore van de Italiaanse componist Ottorino Respighi. Respighi werd geboren in 1879 in Bologna, en studeerde aan het plaatselijke conservatorium. In zijn laatste studiejaar was hij leerling van Giuseppe Martucci (1856-1909). Martucci was bij hoge uitzondering een Italiaanse toondichter die zich niet met opera bezighield, maar symfonische werken schreef die hem de bijnaam ‘de Italiaanse Brahms‘ bezorgden. Respighi heeft kennelijk heel goed geluisterd naar zijn docent, want Brahms werpt onmiskenbaar een lange schaduw over dit dubbelkwartet. Dat wordt nog eens extra benadrukt in het vierde deel, een Presto all'Ungharese, dat zomaar weggelopen zou kunnen zijn uit de Hongaarse Dansen van Brahms.

George Enescu (1881-1955) was een man met een indrukwekkende portfolio. Vioolvirtuoos (de grootste van zijn generatie), pedagoog (Yehudi Menuhin was zijn leerling), dirigent (hij kende niet alleen alle strijkkwartetten van Beethoven, maar ook de grote opera's van Wagner uit het hoofd), uitmuntend pianist, drijvende kracht achter het muziekleven van zijn vaderland Roemenië (oprichter van een symfonieorkest, een operahuis en een auteursrechtenorganisatie), stichter van een pianotrio en een wereldvermaard strijkkwartet en een succesvol componist. Enescu begon met componeren zodra hij noten had leren lezen (op zijn vijfde), en studeerde in Wenen en Parijs.

Wat het handwerk betreft lijkt Enescu volwassen te zijn geboren, getuige het Octet dat verscheen onder het opusnummer 7, en net als dat van Respighi werd geschreven in 1900. Enescu liet zich in dit werk inspireren door twee grote voorgangers. Franz Liszt leverde in zijn Pianosonate het idee voor een vierdelig werk in de sonatevorm, waarbij de onderscheiden delen staan voor expositie, doorwerking en herhaling. César Franck was in zijn strijkkwartet het grote voorbeeld voor het werken met kiemcellen, korte fragmenten die in gevarieerde vorm terugkeren in de vier delen. De lange melodie waarmee Enescu zijn Octet opent levert in essentie al het melodische materiaal voor de rest van het stuk.

Dit is een cd zoals je ze maar zelden tegenkomt, niet alleen uniek door de samenstelling van het ensemble of de keuze van het repertoire. Maar in de allereerste plaats door de kwaliteit van het musiceren en de meer dan voortreffelijke opname van Guido Tichelman. Een groot compliment valt daarbij toe aan Joris van Rijn, concertmeester van het Radio Filharmonisch Orkest. Een concertmeester die ook vanaf de eerste stoel leiding gaf aan Ludwig, en daar indrukwekkende prestaties leverde in uitvoeringen van symfonieën van Beethoven. Hij weet zich hier omringd door collega-aanvoerders en tuttisten uit zijn orkest, musici met wie hij kan lezen en schrijven. Dat resulteert op deze schijf in momenten waar je heel stil van wordt, zoals de opening van het langzame deel van het Octet van Enescu.

Wat mij betreft de cd van het jaar.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links