CD-recensie
© Siebe Riedstra, mei 2009
 |
Orgellandschaft Litauen: Sokulski - Moniuszko - Gulbins - Cui - Sasnauskas - Ciurlionis – Naujalis
Martin Röst bespeelt orgels in Vilnius, Tytuvenai, Kretinga, Dotnuva, Sveksna, Pompenai en Vabalninkas.
MDG 319 1559-2 • 79' •
Het Duitse label Musikproduktion Dabringhaus und Grimm, kortweg MDG, is in het leven geroepen door Werner Dabringhaus en Reimund Grimm, twee mannen die hun passie voor muziek paren aan de wens die zo mooi en natuurgetrouw mogelijk vast te leggen. Daarbij mag het orgel zich in hun bijzondere belangstelling verheugen, getuige de integrales van Dupré, Vierne en Guilmant van onze landgenoot Ben van Oosten. Binnen dat veronachtzaamde deel van de klassieke muziek weten ze dan nog weer zijpaadjes te ontdekken, die voeren naar de bestbewaarde geheimen van de orgelwereld: Orgellandschaften, een serie waarin steeds een provincie, regio of land centraal wordt gesteld. Dat kan uiteenlopen van Jeruzalem tot Wenen en van Silezië tot Portugal. Dit is alweer de veertiende aflevering van die schatgraverij.
De orgeltraditie van de Baltische staten is al net zo spannend als hun politieke geschiedenis. Orgelliefhebbers kennen tenminste op afstand de reputatie van de orgels van de Dom in Riga (Letland) - momenteel in restauratie – en de Dom in Tallin. Behalve orgellandschappen van Estland (MDG 319 1431) en Letland (MDG 319 1503) is er ook nog een opname gemaakt die geheel gewijd is aan het monumentale Ladegast / Sauer orgel in de Dom van Tallin (MDG 606 1432). Drijvende kracht achter de afleveringen die gewijd zijn aan de Baltische staten is Martin Rost, één van de oprichters van het Baltische orgelcentrum te Stralsund, ook gelegen aan de Baltische Zee. Rost is daar organist van de Marienkirche, waar hij het schitterende historische instrument van Friedrich Stellwagen bespeelt.
In tegenstelling tot Estland en Letland bevinden zich in Litouwen geen monumentale symfonische orgelscheppingen uit de Duitse traditie van Walcker en Sauer. Het grote orgel van de Johanneskerk te Vilnius (III/P,64) is van recente lokale makelij, maar huist wel in een prachtige historische kast. In totaal komen tien verschillende instrumenten aan bod, die voorgesteld worden op 45 tracks. Elk instrument heeft in het boekje zijn eigen kleurenfoto en dispositie, plus de bijbehorende gebruikte registraties. Veel instrumenten dateren uit de negentiende eeuw, een beetje zoals het in Nederland ging met de vele orgels voor de nieuwe katholieke kerken, die hier gebouwd werden door Adema en Maarschalkerweerd. Wel komt een mooi instrument uit 1789 in de Kloosterkerk van Tytuvenai aan bod dat een beetje lijkt op het Bätz orgel in Weesp (ook met aangehangen pedaal). In Vilnius staat in de Dominikanerkerk een fraai instrument van Casparini uit Königsberg (II/P,31) waarvan we echter – waarschijnlijk wegens restauratiewerkzaamheden – maar drie registers te horen krijgen. Niet echt spannend.
Dat is in het algemeen een beetje de makke van deze uitgave. Organist Martin Rost heeft zich bij de muziekkeuze bewust beperkt tot muziek die deze instrumenten ‘eigen’ is. Dat betekent een stoet van onbekende componisten, die niet allemaal ten onrechte vergeten zijn. Toch zijn er fraaie momenten: Max Gulbins (1862-1932), organist van de Elisabethkerk te Breslau schiep met Passion een vignet dat lang blijft hangen. Uiteraard mag de muziek van Litouwens nationale toondichter, Mikalojus Ciurlionis, niet ontbreken; vijf van de ‘Twaalf Préludes’ en twee losse werken komen aan bod. Door het karakter van de serie – historische instrumenten in hun context – komen we uiteraard niet aan de weet hoe het gesteld is met het eigentijdse componeren en improviseren in Litouwen.
Niets dan lof voor MDG om voor een klein publiek van liefhebbers, vakmensen, wetenschappers en natuurlijk organisten, een serie te laten gedijen die ons kennis laat maken met waardevolle kunstschatten die we nooit allemaal persoonlijk zouden kunnen bekijken en beluisteren. Deze serie verdient een plaats in elke zichzelf respecterende bibliotheek.