CD-recensie
© Siebe Riedstra, oktober 2018
Jung-A Lee - A Private Organ Recital in Walt Disney Concert Hall Werken van Sweelinck, Buxtehude, Bach, Couperin, Buck, Vierne, Bovet, Weaver, Lee en Wammes |  |
De Walt Disney Concert Hall in Los Angeles werd in 2003 in gebruik genomen, samen met een orgel van de bouwer Manuel Rosales. De architectuur van gebouw zowel als orgel zijn het geesteskind van architect Frank Gehry, die wat het orgel betreft samenwerkte met Rosales. Het resultaat werd in de Amerikaanse pers samengevat als 'a forest of pipes' - een woud van pijpen. Een controversieel ontwerp dat Rosales de nodige kopzorgen bezorgde. We hebben het over een kolossaal vierklaviers mechanisch instrument dat is uitgerust met de nieuwste technologie - elke improvisatie kan worden opgeslagen in de geheugenbank. En uiteraard is er een tweede verplaatsbare electrische speeltafel voor concerten met het orkest. Aardige bijzonderheid: Toyota stelde drie miljoen dollar beschikbaar voor de bouw.
De van oorsprong Koreaanse organiste Jung-A Lee woont en werkt in de Verenigde Staten. Ze heeft voor deze cd een programma samengesteld waarmee zoveel mogelijk aspecten van de mogelijkheden van het instrument kunnen worden gedemonstreerd. Van Sweelinck tot Messiaen via Buxtehude, Bach en Vierne. Wat mij ertoe bracht juist deze cd te willen bespreken was in de eerste plaats nieuwsgierigheid naar dit instrument, waarover veel is geschreven, met name naar aanleiding van het futuristisch aandoende ontwerp. Maar ook omdat Lee een werk speelt van de Nederlandse componist Ad Wammes (1953). Wammes schreef in 1989 een orgelwerk van zes minuten waar hij verder niets mee deed - hij was in die jaren de vaste componist voor Sesam Straat. Toen hij door de publieke omroep werd ontslagen zon hij op middelen om zijn carrière een nieuwe draai te geven, en een van die middelen was het internet. Hij plaatste zijn Miroir online en ontdekte alras dat het werk overal ter wereld werd uitgevoerd. Inmiddels is Miroir uitgegeven door Boosey & Hawkes in Londen en zijn er tegen de twintig opnamen op cd verschenen.
In 2007 verscheen het boek A Forest of Pipes, The Story of the Walt Disney Concert Hall Organ, geschreven doos Jennifer Zobelein. Bij het boek werd een cd meegeleverd waarop eveneens de mogelijkheden van het orgel worden gedemonstreerd. Dat vraagt om een vergelijking.
Het eerste dat opvalt is de totaal verschillende benadering. Jun-A Lee heeft er duidelijk voor gekozen om de romantische kanten van het instrument te vermijden - haar interpretatie van Vierne en Messiaen klinkt eerder Duits dan Frans, en ze raakt de zweltrede nauwelijks aan.
De cd bij het boek kiest ervoor om alles waartoe dit instrument in staat is te laten horen (inclusief een ingebouwde celesta). Vergelijking van de beide cd's wekt de indruk dat we naar twee verschillende instrumenten zitten te luisteren. Ondanks de korte spelduur van de cd bij het boek horen we dat het orgel een romantisch geluid bezit dat door Lee gewoon wordt doodgezwegen.
Orgels in concertzalen hebben het moeilijk. Ze ontberen de broodnodige akoestiek van de kathedraal en moeten zowel Händel als Saint-Saëns op een fatsoenlijke manier kunnen weergeven. Maar het gaat meestal mis wanneer het orgel zich op zijn eentje in de concertzaal moet bewijzen. In dat opzicht heeft het Rosales orgel in Los Angeles hetzelfde probleem als het Maarschalkerweerdorgel in het Amsterdamse Concertgebouw - er is niet genoeg ruimte voor de klank om zich effectief te ontvouwen. Bovendien is de opname in Los Angeles van zeer dichtbij gemaakt, waardoor er van de ruimte vrijwel niets meekomt.
In technisch opzicht is op Jung-A Lee (en op de opname) niets aan te merken, maar haar spel is keer op keer alleen maar perfect zonder te ontroeren, te schokken of te epateren. Zo krijgt de aanstekelijke Hamburger Totentanz van Guy Bovet iets keurigs, en dat is wel het laatste wat je hoort in de uitvoering van de meester zelf, die je doet schaterlachen. Dit is een goedbedoeld recital, op een schitterend instrument onder frustrerende akoestische omstandigheden, in een opnamekwaliteit die verkeerde prioriteiten stelt.