CD-recensie
© Siebe Riedstra, april 2011
 |
Morten Lauridsen – Lux aeterna
Lux aeterna – Madrigalen: Six ‘Fire Songs’ on Italian Renaissance Poems – Ave Maria – Ubi caritas et amor – O magnum mysterium
Polyphony, Britten Sinfonia o.l.v. Stephen Layton
Hyperion CDA67449 • 67' •
Morten Lauridsen werd geboren in 1943 in Washington, de meest noordwestelijke staat van Amerika, als kind van een Deense immigrantenfamilie. Zijn muzikale talenten erfde hij van zijn moeder, die piano speelde in haar high school jazz band. Hij studeerde compositie aan de Universiteit van California, o.a. bij Ingolf Dahl. Vanaf 1962 geeft hij compositielessen aan de Thornton School of Music van de University of California. Lauridsen verdeelt zijn tijd tussen California en een afgelegen eilandje voor de noordkust van de staat Washington.
Je zou het zo niet zeggen, maar Morten Lauridsen is een waanzinnig succesvolle componist van vocale werken, vooral voor koor. Maar wanneer we hem opzoeken in de gezaghebbende muziekencyclopedie New Grove Online vinden we helemaal niks. De eigen website van de componist vertelt alles over zijn recente successen, maar we moeten raden naar de achtergronden ervan. Zo worden we geconfontreerd met een wonderlijk fenomeen: een componist die tot na zijn vijftigste heeft moeten wachten op erkenning, en het vervolgens binnen enkele jaren tot sterrenstatus brengt. Miljoenen exemplaren van zijn gedrukte muziek zijn over de toonbank gegaan en meer dan honderd cd’s bevatten klanken van deze enigmatische toondichter.
Het grootste succes van Lauridsen is ‘O nata lux’, het derde deel (voor onbegeleid koor) van zijn Lux aeterna voor koor en orkest. Op youtube zijn talloze vertolkingen te vinden door koren van Amsterdam tot Tokyo. Lux aeterna past in de traditie van troostende Requiems, zoals je die van Johannes Brahms, Gabriel Fauré en Maurice Duruflé zou kunnen noemen. Er is er trouwens nòg een, het Requiem van Alfred Desenclos (1912 -1971), een wonderschoon werk waar niemand ooit van gehoord heeft. Morten Lauridsen heeft dan wel geen requiem geschreven, maar de sfeer van zijn opus ademt de nabijheid van de dood nadrukkelijk: Lauridsens moeder overleed terwijl hij eraan werkte. De muziek is van een tijdloze schoonheid die iedere beschrijving tart. Het doet er niet toe of dit postmodern of neoromantisch is, dit zijn klanken die de ziel aanraken. Eenmaal gehoord, nooit meer vergeten.
Lauridsen heeft de afgelopen twee decennia meerdere cycli voor koor geschreven, waaronder Madrigali. De ondertitel luidt Six ‘Fire Songs’ on Italian Renaissance Poems; ze dateren uit 1987, tien jaar voor Lux aeterna, Lauridsen was toen 44. Vuur in vele gedaanten is het onderwerp van de teksten, en de aanwezigheid van een ‘vuur-akkoord’ zorgt voor de muzikale samenhang èn voor een ontroerende luisterervaring, met name in het laatste madrigaal, waar de laatste klanken versterven in het ‘vuurakkoord’. Dat de componeerervaring intens was, wordt bewezen door het feit dat dit madrigaal opvallende overeenkomsten vertoont met ‘O nata lux’ van tien jaar later en het Ave Maria, eveneens uit 1997. Dat de luisterervaring daardoor aan intensiteit inboet, valt evenwel niet te ontkennen.
Stephen Layton is ook in Nederland geen onbekende: hij had een aantal jaren de leiding van Nederlands Kamerkoor. In Engeland heeft hij meerdere ijzers in het vuur, waaronder de artistieke leiding van het door hemzelf opgerichte koor Polyphony, vergelijkbaar met het Nederlandse Cappella Amsterdam van Daniel Reuss. Layton en zijn zangers hebben voor het label Hyperion al een hele reeks prachtige opnamen verzorgd, waarvan er verschillende op deze site zijn besproken. Ook hier leveren ze weer topkwaliteit die er voor zorgde dat deze schijf sinds zijn verschijning in 2005 meermalen in de prijzen viel, en terecht.