CD-recensie
© Siebe Riedstra, september 2018
Dick Koomans - Die neue Flentrop-Orgel zu Sankt Florian am Inn, Pfarrkirche Werken van Bach, Buxtehude, Pachelbel, Van Noordt en Koomans Dick Koomans (orgel) |  |
Haarlem is een van de zeldzame plekken op aarde waar iedere zomer op kosten van de belastingbetaler op dinsdagavond en donderdagmiddag orgelconcerten worden georganiseerd. Dat komt omdat het wereldberoemde Müller-orgel in de St. Bavo eigendom is van de stad, niet van de kerk. En daarom wordt het instrument bespeeld door twee organisten, de stadsorganist en de kerkorganist. De laatste stadsorganist, Jos van der Kooy, is net met pensioen gegaan en schijnt niet te worden vervangen. De kerkorganist mag ook wel eens worden genoemd: Anton Pauw.
Op het dinsdagavondconcert van 4 september 2018 speelden zeven Haarlemse organisten een integrale uitvoering van het Orgelbüchlein van Johann Sebastian Bach. Een mooi initiatief dat een prachtig concert opleverde, dat door honderden muziekminnaars werd bezocht. Op zich geen wereldnieuws, maar wel bijzonder doordat drie van de zeven deelnemende organisten in dienst zijn bij de Zaanse orgelbouwer Flentrop. Dat orgelmakers een aardige riedel kunnen spelen ligt voor de hand, maar dat hoogopgeleide organisten de orgelbouw ingaan en dan met drie tegelijk bij een wereldwijd bekend bedrijf is uniek. Twee van de drie kwamen hier al eerder aan de orde in een bespreking van de cd Buildersconsort - het echtpaar Yu Nagayama en Dick Koomans. De derde is Klaas Koelewijn, organist van de Lutherse Kerk in Haarlem.
Dit alles ter inleiding van een cd die wordt uitgegeven door de firma Flentrop, en wordt gespeeld door een organist die het instrument zelf heeft vormgegeven als intonateur. De intonateur zorgt ervoor dat iedere orgelpijp zijn eigen specifieke klank krijgt, en dat die klank zich harmonieus verhoudt tot de rest van de vaak vele duizenden overige pijpen. Een beroep waarvoor gouden oren een eerste vereiste zijn. Dick Koomans paart gouden oren aan een succesvolle carrière als organist en componist.
Erik Winkel, die leiding geeft aan Flentrop Orgelbouw, verwoordt de achtergrond van dit instrument als volgt:
De klank van dit orgel verwijst naar de historische orgelbouw van de 16 de en 17 de eeuw. De kasdiepte is heel gering. Dat heeft gevolgen voor de mechaniek, die rechtstreeks aan de ventielen is opgehangen. De pijpen zijn van een zeer hoog loodgehalte, op zand gegoten en gehamerd. De wind is niet star, maar ademt op muzikale wijze. Wanneer al deze keuzen goed afgewogen en samenhangend zijn, kan de intonateur de pijpen op een ontspannen, zangrijke manier tot spreken brengen.
Doordat diezelfde intonateur na gedane arbeid de kans krijgt om 'zijn' instrument te laten horen ontstaat een unieke situatie. Dick Koomans greep de gelegenheid met beide handen aan en koos repertoire dat de diversiteit van dit instrument optimaal laat klinken. Variatiewerken zijn daartoe bij uitstek geschikt, en hier komt tevens de componist Koomans in beeld, met variaties op 'Greensleeves'. Wat in de toelichting niet ter sprake komt is de stemming van het instrument, zo te horen een milde variant (1/5 komma) van de middentoonstemming. Registraties van de individuele werken zijn niet afgedrukt, maar bij dit bescheiden instrument (zonder tongwerken) niet moeilijk te verzinnen. Op bovenstaande link vindt u de dispositie.
Samenvattend: een cd die een boeiend portret schildert van een vak dat veel meer facetten heeft dan men op het eerste gezicht zou denken. Een orgelbouwer is geen loodgieter en een organist kan veel meer dan alleen maar orgelspelen. Dick Koomans levert het overtuigende bewijs.