CD & DVD-recensie
© Siebe Riedstra, november 2016
Nikolaus Harnoncourt - The Complete Sony Recordings Bach: Cantates 26, 26, 29, 61, 140 - Weihnachtsoratorium (cd 1-4) Händel/Mozart: Alexander's Feast (cd 5-6) Händel: Messiah (cd 7-8) Haydn: Orlando Paladino - Parijse Symfonieën - Die Schöpfung - Die Jahreszeiten (cd 9-17) Mozart: Symfonieën - Zaïde - Posthornserenade - Pianoconcerten 17, 23-25 - Requiem (cd 18-37) Beethoven: Christus am Ölberge - Symfonieën 4 & 5 - Missa Solemnis (cd 38-40) Schumann: Das Paradies und die Peri (cd 41-42) Verdi: Messa di Requiem (cd 43-44) Bruckner: Symfonie nr. 5 & 9 (cd 45-48) Smetana: Ma Vlast (cd 49-50) Brahms: Ein deutsches Requiem (cd 51) Dvořák : Stabat Mater (cd 52-53) Bartók: Music for Strings - Divertimento (cd 54) Gershwin: Porgy and Bess (cd 55-57) Strauss: New Year's Concert 2003 - Walzer Revolution (cd 58-61) Mozart: Die Zauberflöte - Mission Mozart (dvd 1-3) Diverse solisten, Concentus Musicus Wien, Arnold Schönberg Chor, Wiener Philharmoniker, Chamber Orchestra of Europe, Symphonieorchester des Bauerischen Rundfunks o.l.v. Nikolaus Harnoncourt Sony Classical 88875173752 . (61 cd's & 3 dvd's & cd-rom met complete teksten in pdf) |  |
Op 5 maart 2016 overleed Nikolaus Harnoncourt. Collega Aart van der Wal heeft in zijn bespreking van de zwanenzang van deze grote dirigent, Beethoven's Missa Solemnis, aan zijn heengaan op deze site gepaste aandacht besteed. Nu heeft Sony Classics, het label waarvoor Harnoncourt de laatste jaren voor zijn overlijden opnam, de titels die in de loop der jaren verschenen zijn op Deutsche Harmonia Mundi, RCA en Sony gebundeld in een prachtuitgave. Deze bespreking heeft niet de intentie om uitgebreid op de muzikale inhoud in te gaan, in veel gevallen is dat hier al gebeurd. Ik wil u graag in beknopte bewoordingen beschrijven wat deze editie in praktische zin behelst.
Allereerst is daar het fysieke formaat. Geen vierkant boxje met losse cd's in papieren envelopjes zoals de standaard is geworden bij dit soort uitgaven, vergezeld van een boekwerk(je) op klein formaat met nauwelijks leesbare teksten. Men heeft gekozen voor een groot formaat kartonnen doos op elpee-formaat - bezitters van de ouderwetse platenkast kunnen hem er zo inschuiven, tussen de boxen met de verzamelde elpees van Arturo Toscanini en Wagners Ring. In de doos bevindt zich een schitterend boekwerk van 130 pagina's, eveneens op elpee-formaat, en gebonden in een hard kaft. Daarin zijn hoesafbeeldingen van alle individuele uitgaven afgedrukt, benevens alle teksten van de meester - zoals het boeiende artikel 'Zur Artikulation und Instrumentation des Weihnachtsoratoriums' waarnaar Aart van der Wal in zijn bespreking van het Weihnachtsoratorium verwijst. De cd's zijn niet in neutrale hoesjes gestopt, maar in stevige kartonnen wallets, met op het omslag de inhoud in grote letters en een kleine afbeelding van het oorspronkelijke hoesje; men heeft unaniem gekozen voor klaphoesjes, dus dubbel-cd's blijven overzichtelijk bij elkaar. Een prettige bijkomstigheid is dat er niet gepoogd is om zo veel muziek als mogelijk op éen cd te persen, maar de ruimte is gelaten om werken per schijf te rangschikken. Zo is Má Vlast, met zijn exorbitante lengte van ruim 83 minuten - bij Vaclav Talich 75 - over twee cd's verdeeld zonder extra ballast. De grote doos is van een plastic inleg voorzien met daarin vier compartimenten, op bovenstaande afbeelding is een en ander goed zichtbaar.
Bijzondere aandacht verdient het feit dat drie titels hier voor het eerst verschijnen: een deeltje met Bach Cantates, Beethovens Christus am Ölberge en het Stabat Mater van Dvořák . Om met dat laatste werk te beginnen: in het boekwerk is duidelijk te zien dat het wel degelijk een uitgave betreft waarvoor al een hoesontwerp geregeld was. Dat blijkt ook uit een simpele check op het internet, de cd is in een gelimiteerde editie uitgebracht in Japan. Het is de enige opname die door de Bayerische Rundfunk is gemaakt, met koor en orkest van de BR. Interessant om vast te stellen hoe de bronzen koorklank (ingestudeerd door Peter Dijkstra) contrasteert met het zilveren geluid dat Harnoncourt prefereert bij zijn favoriete Arnold Schönberg Chor. De solisten zijn Luba Orgonásová, Birgit Remmert, Piotr Beczala en Franz Hawlata, de registratie dateert van juni 2007 en werd gemaakt in de Herculessaal te München. Christus am Ölberge verschijnt in het boek naast een foto van Harnoncourt, dus dat is echt een nieuwkomer. De solisten zijn Laura Aikin, Herbert Lippert en Florian Boesch en de opname werd gerealiseerd tijdens het Styriarte Festival in de Pfarrkirche te Stainz, op 7 en 8 juli 2007, uiteraard met medewerking van Concentus en het Schönberg koor. Een cd met twee Bachcantates opent de uitgave, met BWV 26 en 36. Ze werden opgenomen op 15 en 16 december 2007 in de Musikverein, en delen die datum met Cantate 140 van de tweede cd, die uiteindelijk gecombineerd werd met twee cantates die op een latere datum werden geregistreerd met andere solisten.
De dvd-opnamen beperken zich tot een Zauberflöte uit 2012 bij de Salzburger Festspiele met Concentus Musicus in de orkestbak. De geruchtmakende samenwerking in 2014 tussen Lang-Lang en Harnoncourt in twee pianoconcerten van Mozart werd vastgelegd in de documentaire Mission Mozart. Het klinkend resultaat bevindt zich op cd nummer 34, en blijkt alleszins mee te vallen; kennelijk heeft Harnoncourt een kalmerende invloed gehad op deze muzikale druktemaker.
Al met al een prachtig eerbetoon aan een dirigent die met deze staalkaart van zijn kunnen ons en passant confronteert met het niet geringe wapenfeit dat hij het operarepertoire doorkruist heeft van Monteverdi tot Gershwin. Wie kan hem dat nazeggen? En dan te bedenken dat dit nog maar het topje van de ijsberg is. In de kluizen van het label Warner liggen nog honderden opnamen die gerealiseerd zijn voor het label Teldec. Er staat ons ongetwijfeld nog heel veel moois te wachten.
Zie ook:
https://www.opusklassiek.nl/cd-recensies/cd-aw/bach20.htm
https://www.opusklassiek.nl/cd-recensies/cd-aw/beethoven80.htm
https://www.opusklassiek.nl/cd-recensies/cd-aw/schumann20.htm
https://www.opusklassiek.nl/cd-recensies/cd-aw/bruckner01.htm