CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, april 2022

Out of the Shadow

(Clara) Schumann: Drei Romanzen op. 22

Bonis: Sérénade op. 46 nr. 1

(Lili) Boulanger: D'un soir triste

Bosmans: Trois Impressions

(Fanny) Mendelssohn: Fantasia in g – Capriccio in As

Lucia Swarts (cello), Elena Malinova (piano)
Challenge Classics CC2888 • 50' •
Opname: juli 2021, Philharmonie, Haarlem

   

Lucia Swarts mogen we gerust de Nederlandse Grande Dame van de cello noemen, al zal ze dat zelf nogal overdreven vinden. Swarts studeerde aan het Koninklijk Conservatorium bij Anner Bijlsma, en werd al in 1983, twee jaar voor haar eindexamen, aangesteld als solocelliste van De Nederlandse Bachvereniging. Daarnaast was ze van 1983 tot 2018 actief in het Asko|Schoenberg ensemble. Ze werd in 1988 benoemd tot hoofdleraar cello en barokcello aan het Koninklijk Conservatorium. Dit is haar achtste cd voor het label Challenge Classics, met als titel Out of the Shadow, voorbeeldig opgenomen in de warme en sfeervolle akoestiek van de Philharmonie te Haarlem door Guido Tichelman.

Die titel werd ingegeven door onderzoek naar aanleiding van een uitvoering in 2018 van een oratorium van Camilla di Rossi door De Nederlandse Bachvereniging. Swarts werd getroffen door het feit dat zoveel vrouwelijke componisten gedwongen waren te leven in de schaduw van echtgenoot, broer of vader. ‘Zelfs wanneer ze uit de betere kringen afkomstig waren' voegt Swarts daaraan toe. Waarbij we mogen aantekenen dat vrouwen uit de lagere kringen sowieso kansloos waren, en dat het aan de maatschappelijke mores lag dat een gehuwde vrouw uit het betere milieu geen beroep mocht uitoefenen. In Nederland was een gehuwde vrouw tot 1956 handelingsonbekwaam.

Lucia Swarts heeft gekozen voor een recital met werken van markante vrouwen uit de periode 1825-1925. Om te beginnen Clara Schumann, die al op haar veertiende begon aan een pianoconcert en aansluitend een grote naam verwierf als pianovirtuoos. Haar huwelijk met Robert Schumann produceerde in de eerste plaats acht kinderen, waardoor nauwelijks tijd overbleef voor wat zij als haar werkelijke roeping beschouwde: het concertpodium. Swarts schrijft in de toelichting dat Clara na het overlijden van Robert in 1856 weer energiek aan het componeren sloeg, maar dat is anders. Toen Robert werd opgenomen in de inrichting in Endenich plaatste Clara de kinderen uit huis en maakte de ene concertreis na de andere. De hier opgenomen Drei Romanzen voor viool en piano behoren tot de laatste werken die ze schreef, en dateren uit 1853. Swarts speelt ze hier in een bewerking voor cello.

Mel Bonis (1858-1937) heeft een triest leven geleid, waarover u in de bespreking van een cd met pianowerken op deze site meer kunt lezen. Dat ze haar voornaam Mélanie verruilde voor het genderneutraler klinkende Mel spreekt boekdelen.

Lili Boulanger (1893-1910) stierf jong: ze was vierentwintig. Uit de kwaliteit van het oeuvre dat ze naliet blijkt zonneklaar dat we hier met een van de grote talenten van de twintigste eeuw te maken hebben. D'un soir triste uit haar laatste levensjaar bestaat in drie versies: orkest, strijktrio, en cello en piano. Een impressionistisch werk dat balanceert op de rand van expressionisme, en dat een schitterend hoogtepunt halverwege deze cd vormt.

De Nederlandse Henriëtte Bosmans leefde in zekere zin in de schaduw van haar vader, cellosolist van het Concertgebouworkest. Hij overleed in 1896, toen zij één jaar oud was, en als kind sliep ze met de cello van papa naast haar bedje. Een levensbedreigende schaduw in haar bestaan was die van Adolf Hitler. Door haar joodse afkomst liep de bepaald niet voorzichtige Bosmans in de oorlogsjaren grote risico's. In de gelukkiger verlopende jaren twintig had ze een relatie met celliste Frieda Belinfante, voor wie ze in 1926 drie folkloristisch getinte impressies componeerde.

Fanny Mendelssohn had de pech dat ze de zus was van het grootste wonderkind aller tijden. Broer Felix componeerde zijn ouverture tot A Middsummer Night's Dream op zijn zeventiende en was vanaf dat moment een componist met een internationale reputatie. De kinderen Mendelssohn groeiden op in een rijk milieu, waarin voor beiden ruim gelegenheid was tot maximale ontplooiing. In het geval van Fanny bleef er voor ontplooiing weinig ruimte over na haar huwelijk met de kunstschilder Wilhelm Hensel, die overigens zijn uiterste best deed om haar werken gepubliceerd te krijgen. Fanny Mendelssohn stierf jong, maar liet desondanks een groot kamermuzikaal oeuvre na, waaronder de hier opgenomen Fantasia en Capriccio.

Lucia Swarts werkt op deze uitgave samen met Elena Malinova, die eveneens aan het Koninklijk Conservatorium doceert en daar al twintig jaar de cellolessen van Swarts begeleidt. Swarts laat horen dat haar ervaringen in de barokmuziek en de muziek van de twintigste eeuw onterecht een schaduw hebben geworpen over haar kwaliteiten in het romantische en impressionistische repertoire. Dit is een schitterend recital dat van de eerste tot de laatste noot de luisteraar gevangen houdt door de intense muzikaliteit, de liefde voor de muziek, en het natuurlijke samenspel spel dat maar één aanbeveling verdient: Out of the Shadow.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links