CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, januari 2018

 

Bartók: Concert voor Orkest - Rapsodieën nr. 1 & 2 voor viool en orkest - Danssuite

James Ehnes (viool), Bergen Philharmonic Orchestra o.l.v. Edward Gardner
Chandos CHSA 5189 • 80' • (sacd)
Opname: juni 2016 & juni 2017, Grieghallen, Bergen (Noorwegen)

   

Edward Gardner (1974) is niet alleen een uitstekende dirigent, hij is ook een geluksvogel. Niet alle dirigenten van zijn generatie hebben de onvoorwaardelijke steun van een cd-label in de rug, zelfs wanneer ze chef zijn van een gerenommeerd ensemble. Sinds 2009 staat Gardner onder exclusief contract bij Chandos, en dat heeft geresulteerd in een indrukwekkende cd-productie. De nadruk ligt op twintigste-eeuws repertoire: Britten, Lutoslawski, Walton, Janácek en nu Bartók. Dit is de tweede cd die Gardner en Chandos aan deze componist wijden - de eerste bevatte de Vier Orkeststukken, de Muziek voor strijkinstrumenten, slagwerk en celesta, en de suite uit het ballet 'de wonderbaarlijke mandarijn'.

Gardner was van 2006 tot 2015 music director van de English National Opera, en het is niet overdreven om te beweren dat zijn aanstelling het ensemble gered heeft uit een diepe depressie. In de periode waarin hij in Londen werkzaam was maakte hij opnamen voor Chandos met het BBC Symphony Orchestra. Toen hij in oktober 2015 verkaste naar het Noorse Bergen volgde Chandos hem getrouw. Dat daarbij voor Bartók gekozen is zal menigeen verbazen, maar vooruit, de laatste keer dat Chandos het Concert voor orkest van Bartók opnam was met het Scottish National Orchestra onder hun toenmalige Letse chef Neeme Järvi. Wat de hier te bespreken uitgave interessant maakt zijn de beide rapsodieën voor viool, in hun orkestrale gedaante, met als extraatje de alternatieve versie van het tweede deel van de eerste rapsodie, met een ander slot.

De rapsodieën maken een wezenlijk onderdeel uit van het oeuvre van Bartók - ze zijn de directe neerslag van het intensieve onderzoek dat hij wijdde aan de volksmuziek van de Balkan. Wonderlijk genoeg zijn ze zelden te horen op de concertpodia, en ook de opnamecatalogus puilt er bepaald niet van uit. Bartók zelf is enigszins schuldig aan deze verwaarlozing, de stukken hebben nu eenmaal niet de vereiste concertlengte. Maar even terugdenkend mogen we niet vergeten dat concertprogramma's er in Bartóks tijd heel anders uitzagen. Programmeurs waren nog niet verslaafd aan het stramien ouverture-soloconcert-symfonie, een suffig schema dat wereldwijd al meer dan een halve eeuw slaafs gevolgd wordt.

De aanpak van de beide rapsodieën door de Canadese violist James Ehnes doet de oren spitsen. Vlekkeloze intonatie en klankschoonheid staan voorop en de opvallende rol van het cimbalom komt optimaal tot klinken. Dit zijn modeluitvoeringen die ik heb vergeleken met die van Isaac Stern en Leonard bernstein, een halve eeuw geleden opgenomen. Daar wordt indrukwekkend muziek gemaakt met alle maniertjes die toen in zwang waren, inclusief een flink in de snaren tastende en net iets te hoog intonerende Stern.

Over de beide - zeer virtuoze - orkestwerken kunnen we kort zijn. Ooit waren ze alleeen weggelegd voor topensembles - die tijden zijn voorbij. Er zijn inmiddels honderden orkesten over de hele wereld die deze partituren glansrijk aankunnen, en het Philharmonisch Orkest van Bergen kan zich daar naadloos bij aansluiten. Vergelijkend luisterend stuitte ik op een aangename verassing: de live-registratie door het KCO en zijn destijds nieuwe chef Mariss Jansons. Let wel, niet de uitvoering op het afscheidsconcert, maar het concert van 6 juni 2003. Een eenmalige ervaring waarin orkest en dirigent opstegen tot extatische hoogten. De opname bevindt zich in de box Mariss Jansons Live, RCO 15002.

Samenvattend is het vooral de samenwerking tussen Gardner en Ehnes die deze uitgave een gouden randje verleend, maar ook het uitstekende orkestspel en de prachtige opname dragen daartoe bij. Hopelijk verrast Gardner ons in de toekomst met een opname van de zelden uitgevoerde Tweede Suite uit 1907, een werk dat Bartók in 1943 goed genoeg vond voor een grondige revisie.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links