CD-recensie

© Siebe Riedstra, maart 2022

Dit is de vijfde cd die het label Channel Classics uitbrengt van altvioliste Dana Zemtsov, een teken van een rotsvast vertrouwen in haar capaciteiten, niet alleen als musicus, maar ook in een bepaald niet alledaagse programmakeuze. De samenwerking begon in 2014 met Enigma , waarop uitsluitend werk voor altviool solo (Hindemith, Penderecki, etc.). In 2015 gevolgd door Romantic Metamorphoses , met werken voor altviool en piano (waaronder de Suite van Ernest Bloch). Essentia kwam uit in 2018, met het Symfonieorkest van Estland (waarop onder meer het altvioolconcert van Bartók). In 2020 volgde Silhouettes , met pianiste Anna Fedorova (met de sonate van Rebecca Clarke en de Suite van Arne Werkman).

U ziet het, bepaald geen alledaagse keuzes. Maar met haar nieuwste cd, getiteld Dutch Hidden Gems steekt Zemtsov haar nek wel heel erg ver uit, en Jared Sacks, de baas van Channel Classics, verdient een levensgroot compliment dat hij hierin is meegegaan. Om een cd uit te brengen met werk van twee componisten die in de loop van de tweede helft van de vorige eeuw genadeloos onder het Nederlandse tapijt werden geveegd is nogal wat durf nodig. We hebben het dan over Henk Badings en Jan Koetsier, die hier met drie volwassen werken zijn vertegenwoordigd.

Dana Zemtsov (1992) komt niet uit een muzikaal nest, zoals je dat meestal leest, maar uit een altviolennest. Vader Mikhail (1969) werd na veel internationale omzwervingen solo-altist van het Residentie Orkest, waar hij dertien jaar werkzaam was, en is tegenwoordig onder meer altist van het Utrecht String Quartet. Moeder Julia Dinerstein doceert altviool aan diverse Nederlandse conservatoria en is lid van The Hague String Trio. Oom Alexander (de broer van Mikhail) was solo-altist in het London Philharmonic Orchestra. Samen vormen ze het Zemtsov Viola Quartet, een unieke kamermuziekcombinatie van vier altviolen.

Met haar nieuwsgierige instelling stuitte Dana op een concertuitvoering van het Altvioolconcert van Henk Badings door Nobuko Imai en was diep onder de indruk. Badings werd geboren in 1907 in Bandoeng, en volgde in Nederland een opleiding tot mijnbouwkundig ingenieur. De muziek bleek sterker dan de wetenschap, en hij koos alsnog voor een carrière als componist. Lessen volgde hij nauwelijks, maar dat verhinderde niet dat hij al snel successen behaalde, niet alleen in Nederland maar ook daarbuiten. Vanaf 1930 werd zijn werk met grote regelmaat uitgevoerd door het Concertgebouworkest (tot 1964 maar liefst 140 keer). In 1942 schreef hij in opdracht van de Wiener Philharmoniker een Symfonische Proloog ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het orkest. Aan het jaartal kunt u al zien dat daar iets niet helemaal lekker zat. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Badings directeur van het Koninklijk Conservatorium, ter vervanging van de joodse Sem Dresden. Bovendien accepteerde hij compositieopdrachten van de bezetter. Na de oorlog werd hij tot een korte stilte veroordeeld, maar in de late jaren veertig en vijftig keerde zijn oude reputatie terug en mocht hij zich alsnog verheugen in de voortzetting van zijn internationale carrière. Opvallend daarbij is zijn talent om te componeren voor studenten en dilettanten - met name in het kader van harmonie en fanfare. In Amerika en Japan behoort hij in die categorie nog steeds tot de groten. Zijn toonspraak kenmerkt zich door een eigen techniek, die van de octotoniek. Daarin bestaat de toonladder niet uit zeven, maar uit acht tonen; met als gevolgd een kruidige afwisseling van majeur en mineur - in het schitterende langzame deel van zijn altvioolsonate is dat goed te horen. Die altvioolsonate schreef hij in 1951 voor L. Dolstra, altiste in het Gronings Orkest. Voor YouTube heeft Dana Zemtsov een teaser opgenomen waarin de zoektocht naar dit verborgen juweel wordt gefilmd. Het concert voor altviool met begeleiding van strijkorkest dateert uit 1951. Verrassend genoeg is dit niet de eerste en enige opname: Gordan Nikolitch zorgde met het Franse orkest van dirigent Arie van Beek voor een registratie die op YouTube te beluisteren valt.

Jan Koetsier werd geboren in 1911 en bracht zijn jonge jaren door in Berlijn, waar hij ook zijn opleiding ontving. In de jaren 1942 tot 1948 was hij als tweede dirigent werkzaam bij het Concertgebouworkest, en ook hij werd na afloop van de oorlog enige tijd voor het accepteren van opdrachten tot stilte gedwongen. Koetsier bracht zijn werkzame leven vanaf 1950 door in München, eerst als kapelmeester bij het orkest van de Bayerische Rundfunk, later als leraar orkestdirectie aan de Münchner Hochschule. Hij heeft wereldwijd een grote reputatie verworven met zijn werken voor koperblazers en harmonieorkest. Zijn oeuvre is kolossaal en veelzijdig, zijn muzikale idioom toont grote overeenkomsten met dat van de volwassen Hindemith.

Van Henriëtte Bosmans speelt Dana Zemtsov een korte Arietta voor altviool en piano. Bosmans was de dochter van Henri Bosmans, solocellist van het Concertgebouworkest. Ze heeft haar vader echter nooit gekend, hij overleed in 1896, toen zij één jaar oud was. Ontroerend detail: als kind sliep ze met de cello van haar vader naast haar bedje. Bosmans was een uitstekende pianiste die regelmatig optrad met het Concertgebouworkest, en ontwikkelde zich aanvankelijk autodidactisch als componist. Uit die tijd stamt haar elegische Arietta, in de oorspronkelijke versie voor viool en piano uitgegeven in 1917.

Wanneer de naam Werkman u bekend voorkomt is dat geen toeval. Arne Werkman (1960) is de kleinzoon van Hendrik Werkman, vanuit Groningen als beeldend kunstenaar oprichter en drijvende kracht van De Ploeg. Zijn zoon Tap combineerde het kunstenaarschap met een succesvolle carrière als jurist, werkzaam in Genève, waar Arne zijn opleiding ontving. Arne Werkman vestigde zich begin jaren 1990 in Nederland, waar hij studeerde bij Tristan Keuris. Hij schreef 'voor de familie Zemtsov' in 2007 een Suite voor altviool en piano die door Dana Zemtsov voor de cd Silhouettes in zijn geheel werd opgenomen. Het hier gespeelde langzame deel van de Suite, een sfeervolle neoromantische Pavane, bewerkte Werkman voor strijkorkest.

Dit is niet alleen door het boeiende repertoire een schitterende cd geworden, de prachtige toon en de onberispelijke techniek van Dana Zemtsov zijn net zo essentieel voor het succes van deze schijf. Voeg daaraan toe de exemplarische opnametechniek en de verzorgde toelichting van Clemens Romijn en het beeld is compleet. Een dijk van een cd, om bij een Nederlandse metafoor te blijven.

index