CD-recensie

© Siebe Riedstra, juli 2019

Als zijn achternaam niet Bach was geweest of als de wereld nooit zou hebben gehoord van Johann Sebastian, zou Johann Christoph Bach uit Eisenach vandaag de dag een vermaard componist zijn geweest en zouden we zijn muziek waarderen op basis van haar eigen merites. Er kan weinig twijfel over bestaan dat hij de opwindendste en meest vernieuwende musicus was in het muzikale landschap van Sebastians vroege jeugd.
John Eliot Gardiner, Muziek als een wenk van de hemel, p. 104

Dit is de derde cd van BachPlus, een Belgisch ensemble dat in 2010 door Bart Naessens werd opgericht om met een stel bevriende musici de maandelijkse cantatedienst in de barokke Jezuïetenkerk van het Belgische Aalst te verzorgen. Zeven jaar later verscheen de debuut-cd die ik hier besprak, net als de vorig jaar verschenen tweede. De laatste bespreking eindigde met de zin 'Ik hoop van harte dat deel drie er snel komt en dan weer vanuit deze prachtlocatie.'

De locatie is inderdaad gehandhaafd, maar er is wel van label gewisseld: de beide eerste cd's verschenen bij Et'cetera, de nieuwkomer op Evil Penguin. Dat betekent ook dat de productie niet meer in handen is van Korneel Bernolet en Koen Uvin, maar verzorgd werd door MotorMusic Classic (Steven Maes en Felicia Bockstael). Voor het overige is er niets veranderd. Het uitgangspunt van de formule BachPlus is simpel maar effectief: de aandacht vestigen op de muziek die een rol speelde in het muzikale landschap van Sebastian Bach, zoals John Eliot Gardiner hierboven zo treffend uitdrukt. Daarbij ligt deze keer, net als in de eerste aflevering, de nadruk op oudoom Johann Christoph (1642-1703).

Er zijn legio Bachs met de voornaam Johann Christoph, maar deze oom werd door Sebastian 'der profunde Onkel' genoemd. Hij was zijn leven lang stadsorganist van Eisenach, en schiep een bijzonder oeuvre waarvan maar een klein deel bewaard is gebleven. Een waardevolle bron is het Alt-Bachisches Archiv, een verzameling werken van zijn voorvaderen die Bach rond zijn vijftigste in handen kreeg en die hij koesterde, niet alleen door ze te redigeren en in te binden, maar ook door ze uit te voeren. Het Archiv ging na zijn dood over in handen van zijn oudste zoon Emanuel, die het in 1790 verkocht. Het kwam uiteindelijk terecht in de bibliotheek van de Berliner Sing-Akademie, en werd in 1943 in veiligheid gebracht voor dreigende bombardementen om vervolgens spoorloos te verdwijnen. Pas in 1999 vond Bachkenner Christoph Wolff het terug in de Oekraïense Staatsarchieven. Drie van de werken op deze cd zijn afkomstig uit het Archiv, maar uiteraard waren de werken al veel eerder (1935) in druk verschenen, en zijn ze meerdere malen opgenomen.

Bij het verschijnen van de vorige cd ben ik uitgebreid ingegaan op het feit dat de opnamelocatie beschikt over een volwassen drieklaviers Marcussen-orgel, dat dienst doet als continuo-instrument in plaats van het gebruikelijke kistorgel. Een weldaad die nog eens benadrukt wordt door de beide grote solowerken van Buxtehude en Böhm, die gespeeld worden door Bart Naessens, en dus niet door Dimos de Beun, die als enige organist in het boekje wordt vermeld, maar uiteraard wel de continuopartij voor zijn rekening neemt. De uitgebreide informatieve toelichting van de hand van Stefan Grondelaers (alleen Engels) verdient een compliment, met één kleine uitzondering. Hij schrijft dat Cantate BWV 4 wordt uitgevoerd in de originele (1707) versie voor strijkorkest, terwijl we de latere versie (1725) te horen krijgen, waaraan Bach trombones en een zink toevoegde.

Dit is door het gekozen concept een cd die veel meer inhoudt dan de som van zijn onderdelen. Voeg daaraan toe de schitterende uitvoeringen, met enkelvoudig bezette strijkers en twee zangers per stemsoort, plus een magnifieke opname waarin het orgel voor een weldadig fundament zorgt. BachPlus 4 staat in de steigers en is geprogrammeerd rond cantates waarin de hoorn een hoofdrol speelt. Dit wordt een serie om zuinig op te zijn.

index