CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, augustus 2018

 

Bach: Toccata & Fuga in d, BWV 565 - Kleine Fuge in g, BWV 578 - Preludium & Fuga in C, BWV 545 - Partita 'O Gott, du frommer Gott' BWV 767 - Preludium & Fuga in f, BWV 534 - Preludium & Fuga in G, BWV 550 - Preludium & Fuga in c, BWV 546 - Preludium & Fuga in D, BWV 532 - Fuga in b op een thema van Corelli, BWV 579 - Toccata & Fuga in F, BWV 540 - Partita 'Christ, der du bist der helle Tag' BWV 766 - Preludium & Fuga in A, BWV 536 - Preludium & Fuga in a, BWV 543 - Preludium & Fuga in b, BWV 544

Kare Nordstoga (orgel)
LAWO LWC1153 • 66' + 73' • (2 cd's)
Opname: oktober 2017, St. Johannis, Lüneburg (D)
www.st-johanniskirche.de/musik/orgeln/

   

Nordstogas Niende, zo kopt de Noorse tekst van het boekje (Noors/Engels). De negende (en tiende) cd in de uitgave van de complete orgelwerken van Johann Sebastian Bach door de Noorse organist Kare Nordstoga (1954), sinds 1984 titularis van de kathedraal te Oslo. De serie wordt uitgebracht op dubbel-cd's, dus dit is aflevering vijf van een reeks die uiteindelijk zeven delen moet gaan bevatten. Om luistermoeheid tegen te gaan kiest Nordstoga voor een thematische aanpak waarin ruimte is gemaakt voor afwijkingen. Zo is dit deel gewijd aan toccata's, preludia en fuga's afgewisseld met twee koraalpartita's. De bovenvermelde inhoudsopgave houdt de volgorde van de beide cd's aan - cd 2 begint met BWV 532.

Nordstoga koos tot nu toe niet voor Noorse orgels. Voor deel één (Clavierübung III) en drie (Schübler & Leipzig Choräle) begaf hij zich naar Zwolle en Groningen. Deel twee (concerten en koraalvoorspelen) werd ingespeeld op het Silbermann orgel in Arlesheim en deel vier (triosonates afgewisseld met Toccata, Adagio en Fuga en vrije werken) op het Schnitger-orgel van de Jacobikerk in Hamburg. Voor deze vijfde aflevering koos Nordstoga voor het Bach-Böhm orgel in de Johanniskirche te Lüneburg.

Ver voordat Nordstoga aan deze integrale begon heeft hij in Oslo tussen 1990 en 1992 de complete orgelwerken in dertig concerten uitgevoerd. De wens om die prestatie vast te leggen deelt hij met een heel leger organisten, en het aantal complete registraties is de laatste jaren dientengevolge hand over hand toegenomen. Nieuwe inzichten hoeven we daarbij niet altijd te verwachten, en dat is ook hier het geval. Maar buitenissige registraties, wonderlijke tempokeuzes en onverwachte ritmische vrijheden blijven ons eveneens bespaard. Nordstoga is een rasvirtuoos die in alle opzichten boven de materie staat, voor robuuste registraties kiest en een gezonde aanpak hanteert waarin de gedrukte tekst wordt gerespecteerd. Dat mag saai klinken, maar het spel van Nordstoga is dat allerminst. Wat zijn aanpak boeiend maakt is de combinatie van technisch meesterschap, ritmische souplesse en tempi die passen bij dit instrument in deze akoestiek. Daardoor blijft het lijnenspel, toch een eerste vereiste in deze muziek, duidelijk te volgen. Een constatering die logisch lijkt, maar in de praktijk bijzonder moeilijk blijkt te realiseren. Wie ooit in de Haarlemse Bavo is wezen luisteren kan erover meepraten.

Dat brengt ons op het instrument in de Johanniskirche te Lüneburg, in aanleg gebouwd door de Hollandse orgelmaker Hendrik Niehoff, op initiatief van Georg Böhm vergroot tot het machtige instrument waarop Johann Sebastian waarschijnlijk les heeft gehad van Böhm, en in de volgende twee eeuwen aangepast aan de waan van de dag. De laatste ingreep bracht een zo goed mogelijke reconstructie van de situatie die Bach en Böhm herkend zouden hebben - de naam Bach-Böhm orgel spreekt voor zichzelf, al zou dat eigenlijk Böhm-Bach moeten zijn. Op onderstaande link vindt u de huidige dispositie. Registraties van de afzonderlijke werken worden in het boekje niet vermeld.

Opvallend aan Nordstoga's integrale is de plaatsing van de koraalpartita's. Meesterwerken waarin Bach de verworvenheden van zijn voorgangers Pachelbel en Böhm naar eenzame hoogten weet op te voeren. Veel organisten kiezen ervoor om ze in een integrale registratie samen te bundelen, een logische gedachte die in de praktijk door de grote hoeveelheid korte deeltjes vermoeiend gaat werken. Nordstoga heeft ze hier een centrale plaats gegeven op de beide cd's, en ze zorgen zo voor een welverdiend rustpunt tussen al het virtuoze geweld. Bovendien laten ze het orgel van een hele andere kant horen, met heldere fluiten en neuriënde Vox Humana's (en gelukkig geen tremulanten)

Kortom, een uitgave die ruim twee uur luisterplezier oplevert, in een perfecte symbiose tussen een schitterend instrument, hemelse muziek, een organist die zijn gehele kunnen in dienst stelt van de componist, en niet in de laatste plaats door de uitgekiende opname. 


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links