CD-recensie
© Siebe Riedstra, december 2018
Feike Asma - Historische opnamen uit het EO-Archief (H) Andriessen: Thema met Variaties - Intermezzo nr. 19 Hoyer: Einleitung, Variationen und Fuge über den Choral 'Jerusalem, du hochgebaute Stadt' Monnikendam: Chorale uit Sonata da Chiesa Guilmant: Méditation op. 20 nr. 2 Franck: Deuxième Choral - Pastorale op. 19 - Pièce héroïque Feike Asma (orgel) |
 |
Organisten komen en gaan, maar het lijkt erop dat Feike Asma blijft bestaan. Het lijkt een flauwe opmerking, maar de reputatie van deze Nederlandse organist geeft er alle aanleiding toe. Asma (1912-1984) was in het Hollandse orgellandschap de verafgoodde opvolger van Jan Zwart (1877-1937), een man die zichzelf orgelist noemde en keihard gewerkt heeft om het orgelpubliek niet alleen te behagen maar ook op te voeden. Zijn composities genoten een grote populariteit, en na zijn dood nam Asma ze niet alleen op zijn repertoire, hij componeerde en improviseerde in de stijl van Zwart, en wist zich verzekerd van een talrijk publiek. Decennia lang was Asma een beroemdheid die de Amsterdamse Oude Kerk met gemak vol kreeg.
Toen in de loop van de jaren zestig de bakens in het orgellandschap werden verzet veranderde ook Asma van koers. Hij verdiepte zich in eigentijds repertoire en paste zijn programma's aan. Daardoor ontstond wel een voorspelbare spagaat: de liefhebbers van het reli-repertoire voelden zich in de steek gelaten, en de serieuze kenners roken argwaan. Na zijn overlijden werd het dan ook een tijdje stil rond de orgelreus, die voortleefde in de herinnering van fans die zijn elpees grijs hadden gedraaid. Dankzij de cd - en die fans - is de reputatie van Asma, ook vijfendertig jaar na zijn dood, nog altijd niet gedoofd. Een opmerkelijk fenomeen, dat geleid heeft tot een fors aantal 'historische opnamen' waarop we uiteraard vaak dezelfde orgels en dezelfde componisten tegenkomen.
Okke Dijkhuizen, jarenlang werkzaam voor de Evangelische Omroep, heeft uit het rijke EO-archief een bloemlezing samengesteld die een mooi beeld geeft van deze muzikale entrepreneur, want zo mag je een organist die volle kerken trekt wel noemen. Die volle kerken inspireerden Asma op zijn beurt weer tot gevleugelde momenten, waaraan juist de live-opnamen hun charme ontlenen. Dus is het goed dat op deze cd drie Nederlandse componisten vertegenwoordigd zijn met wie Asma nauwe contacten onderhield. In het - sobere - hoesje staat een foto van Asma met Hendrik Andriessen, wiens Thema met Variaties uit 1949 een bevlogen uitvoering krijgt. Marius Monnikendam was een bevriende componist die vertegenwoordigd is met het Chorale uit de aan Asma opgedragen Sonata da Chiesa. De koraalfantasie van Karl Hoyer over Jerusalem, du hochgebaute Stadt, was een vast onderdeel van Asma's repertoire, geen meesterwerk, maar onder zijn handen en voeten een meeslepende ervaring.
Het slot van dit recital is gewijd aan Cesar Franck, gespeeld op het orgel in Maassluis, waar Asma de laatste jaren van zijn loopbaan doorbracht. Maassluis is niet een echt Franck orgel, en Asma is hier niet op zijn best. Maar deze cd is meer dan de som van zijn onderdelen. Het is een portret van een orgelreus die decennia na zijn dood nog steeds van zich doet spreken. Dat op zichzelf is een grootse prestatie.