CD-recensie

© Siebe Riedstra, april 2025

Het label Brilliant Classics presenteert met deze cd de derde aflevering in de serie Franse Cello Sonates. In 2023 verschenen de beide eerste delen, met in deel 1 sonates van Lalo, Koechlin en Pierné, en in deel 2 Boëllmann, Widor en D'Indy. Repertoire dat je bepaald niet elke dag tegenkomt, en de kennelijke keuze van de uitvoerenden: celliste Marina Tarasova en pianist Ivan Sokolov. Op dit derde deel kozen ze voor sonates van Louise Farrenc en Charles-Valentin Alkan.

Louise Farrenc is een van de weinige componerende vrouwen die zich tijdens hun leven mochten verheugen in een succesvolle carrière. Ze werd geboren in 1804 als Louise Dumont, trouwde met muziekuitgever Aristide Farrenc en maakte naam als pianovirtuoos. Als compositieleerling van Anton Reicha wortelt ze geheel in de instrumentale traditie van Haydn en Beethoven, terwijl het Parijs van haar tijd onverkort in het teken stond van de opera. Niettemin boekte ze met haar Nonet uit 1850 een eclatant succes, mede door de deelname van sterviolist Joseph Joachim. De laatste decennia van haar leven was ze werkzaam als de enige vrouwelijke docent (maar met uitsluitend vrouwelijke studenten) aan het Parijse Conservatoire. Een van haar meest veelbelovende leerlingen was haar dochter Victorine Louise 1826-1859). Toen die veel te jong overleed stopte Farrenc met componeren. Haar laatste werk is de hier opgenomen cellosonate uit 1859, een werk dat geheel in het teken staat van haar grote voorbeeld Beethoven. Louise Farrenc stierf in 1875.

Charles-Valentin Alkan (1813-1888) is een vrijwel exacte tijdgenoot van Franz Liszt en werd door tijdgenoten gezien als diens grote rivaal. De eerste helft van zijn leven bracht hij door als rondreizend en uiterst succesvol pianovirtuoos. In 1848 werd hij gepasseerd voor een positie als pianodocent aan het Parijse Conservatoire en in 1849 overleed zijn goede vriend Chopin. Redenen genoeg om zich terug te trekken uit het concertleven en de resterende tijd van zijn bestaan door te brengen met componeren en filosoferen. Hij werd geboren als Charles-Valentin Morhange, als oudste van vijf kinderen van Alkan Morhange. Zijn vader was muziekleraar in de Marais, de joodse wijk van Parijs. Zowel Charles-Valentin als zijn broers kozen de voornaam van vader Morhange als hun nieuwe familienaam. Zijn joodse afkomst inspireerde hem tot diepgaande studies en vertalingen van de Talmoed en de bijbel.

Veertig jaar lang, en afgeschermd voor ongewenste bezoekers door een trouwe huisknecht voorzag Alkan in zijn levensonderhoud door pianoles te geven aan gefortuneerde demoiselles. Van de enorme omwentelingen die Liszt en Wagner in het negentiende-eeuwse componeren teweegbrachten moest Alkan (net als Verdi) niets hebben – in zijn componeren is hij de regelrechte opvolger van Beethoven. Alkan schiep een groot oeuvre voor de piano, en heeft zichzelf daarmee forse beperkingen opgelegd: de moeilijkheidsgraad is schier onoverwinnelijk, de lengte is nauwelijks te overbruggen en de kwaliteit ervan is lastig in te schatten. Bovendien stond publieke erkenning in het Parijs van zijn tijd alleen open voor operacomponisten.

Het oeuvre van Alkan bestaat bijna uitsluitend uit pianowerken. De hier opgenomen cellosonate is samen met een vioolsonate en een pianotrio het enige werk voor een kamermuzikale bezetting. Ze ontstond in 1856 (een paar jaar voor de sonate van Farrenc). De moeilijkheidsgraad van Alkans beide sonates komt tot uiting in de volledige titel: Sonate de Concert. De cellosonate bestaat uit vier delen, waarvan het derde deel, Adagio, gebruik maakt van joodse religieuze thema's en het laatste deel, Finale alla Saltarella (prestissimo) de hoogste eisen aan de uitvoerenden stelt.

Aan die hoge eisen wordt door Marina Tarasova (1960) en Ivan Sokolov (1960) meer dan ruimschoots voldaan. Samen kunnen ze terugkijken op een indrukwekkende discografie over een periode van enige decennia. Tarasova stamt duidelijk uit de Russische celloschool, en speelt met een intensiteit die doet denken aan het spel van Daniil Shafran. Sokolov sluit daar perfect bij aan. Samen besluiten ze deze cd met een spectaculaire Saltarello.

index