CD-recensie
© Siebe Riedstra, december 2021
422PLAY Debussy: Trois Nocturnes, Fêtes Ravel: Ma mère l'oye Smits: Cumuli - Discurso Mendelssohn: A Midsummer night's dream, ouverture - Sinfonia 10 Bruckner: Symfonie 9, Scherzo Bart Jacobs & Reitze Smits (orgel) |
 |
Een octopus op de voorkant van een orgeluitgave? Hier staat hij/zij symbool voor de titel. 422PLAY (For two to play) verwijzend naar vierhandig spel waarmee op het orgel niet alleen vier handen maar ook vier voeten gemoeid zijn. De twee organisten zijn de Vlaming Bart Jacobs (1976) en de Nederlander Reitze Smits (1956), beide met regelmaat betrokken bij het project 'All of Bach' van de Nederlandse Bachvereniging. Jacobs is titularis van de Sint-Michiel- en Sint-Goedele Kathedraal in Brussel. Daar plaatste de bouwer Gerhard Grenzing in 2000 een orgel dat zowel uiterlijk als door zijn factuur een opvallende verschijning is. Vier manualen en pedaal, in totaal 42 stemmen, zijn als een soort zwaluwnest tegen de vlakke muur opgehangen, met separate pedaaltorens. De aansturing is niet elektrisch zoals je zou verwachten, maar mechanisch. De klank is onverbloemd barok van karakter.
Op dit instrument presenteren Jacobs en Smits een keur aan vierhandige arrangementen en twee originele werken. Reitze Smits is de creatieve man achter dit programma, hij schreef twee originele werken en bezorgde de partituren van de bewerkingen. Alleen voor de Suite uit Ma mère l'oye van Ravel was dat niet nodig, daarvan maakte de componist zelf een vierhandige versie. Orgelbewerkingen van symfonische werken en pianoliteratuur zijn Reitze Smits wel toevertrouwd. Zijn versie van de Variations sérieuses van Felix Mendelssohn wordt over de hele wereld door organisten gespeeld, en zelf presenteerde hij een cd met bewerkingen van Rachmaninov, die ik hier heb besproken. Het lijkt niet te kunnen, Debussy en Ravel op een neo-barok instrument, maar in de praktijk blijkt het tegendeel. De luisteraar moet natuurlijk niet uitgaan van de klank van het Amerikaanse (Aeolian Skinner) of Franse (Cavaillé-Coll) symfonische orgel, maar een werk als de Fêtes van Debussy krijgt op dit instrument ineens een ander gezicht, dat met zijn strakke trompetfanfares toch recht doet aan het origineel. De grote verrassing is het Scherzo uit Bruckners Negende symfonie. Op dit instrument klinkt het niet alleen als een origineel orgelwerk van de meester, het staat in deze uitvoering als een huis. Dat geldt overigens ook voor de rest van dit boeiende recital, dat bovendien ondanks de gulle nagalm kraakhelder uit de speakers komt.
Reitze Smits componeerde voor het duo twee werken in een minimalistisch idioom dat geen verwantschap vertoont met dat van Philip Glass en Simeon ten Holt, maar een boeiend harmonisch en ritmisch verloop paart aan een heldere structuur. De vierhandige werken zijn deels uitgegeven bij muziekuitgeverij Valeur Ajoutée, een initiatief van Hugo Bakker. Hugo overleed op 31 mei van dit jaar op slechts 35-jarige leeftijd. De cd is door Jacobs en Smits aan hem opgedragen "als oud-leerling, als uitgever van onder meer de reeks 422PLAY, waarvan enkele werken op deze cd staan. Maar vooral was hij een erudiet en bevlogen musicus, die veel te jong is heengegaan."
De cd Humble Regard die Hugo Bakker opnam in de Grote Kerk van Zaltbommel heb ik hier besproken.