CD-recensie

Tibor de Machula:

een cellist om nooit te vergeten

© Roderick Krüsemann, september 2023

Tibor de Machula - German Radio Broadcast Recordings 1944-1952 Boccherini: Celloconcert nr 9 in Bes, G 482 Omroep Symfonieorkest o.l.v. Pierre Reinards Opname: 3 april 1944, Studio B Reichs-Rundfunk-Gesellschaft, Hilversum Schumann: Celloconcert in a, op. 129 Berliner Philharmoniker o.l.v. Karl Böhm Opname: 27 jan. 1945, Admiralspalast Reichssender Berlin, Berlijn Saint-Saëns: Celloconcert nr 1 in a, op. 33 SWF-Sinfonieorchester Baden-Baden o.l.v. Hans Rosbaud Opname: 21 sept. 1952, Studio Südwestrundfunk, Baden-Baden Tsjaikovski: Rococo-variaties op. 33 Sinfonie-Orchester des Süddeutschen Rundfunks o.l.v. Hans Müller-Kray Opname: 27 sept. 1952 Villa Berg, Süddeutscher Rundfunk, Stuttgart Meloclassic MC3014 • 78' •

Onlangs vroeg ik aan een oudere muziekliefhebber: “ken jij de naam Tibor de Machula?” Zijn antwoord was: “heeft dat iets te maken met de macula?” Uit het oog, uit het hart? Voor mij zeker niet!

Tibor de Machula werd op 30 juni 1912 geboren in Kolozsvár (nu Cluj Napoca in Roemenië). Kolozsvár was in die tijd deel van het koninkrijk Hongarije. Gedurende de Eerste Wereldoorlog verhuisde de familie De Machula naar Boedapest, waar Tibor van 1919 tot 1927 studeerde aan het conservatorium. Zijn docent daar was Adolf Schiffer, zelf een leerling van David Popper.

Zijn debuut met orkest was op 12 januari 1925. Met het filharmonisch orkest van Boedapest onder leiding van Bernard Tittel speelde hij het Celloconcert in D van Haydn. In maart 1926 bezocht Pablo Casals de Hongaarse hoofdstad. Tibor speelde Bach’s Cellosuite in C voor hem. Casals was onder de indruk van het talent van Tibor en voorspelde hem een grote toekomst.

Tibor de Machula verliet het conservatorium met een diploma, cum laude. Bij een celloconcours behaalde hij de eerste prijs, de Popperprijs. Hierdoor kon hij zijn studie voortzetten. In de zomer van 1927 kwam hij vergezeld van zijn moeder in Philadelphia aan. Daar studeerde hij van 1927-1930 aan het Curtis Institute bij Felix Salmond.

In oktober 1931 nam hij de boot naar Europa voor een tournee naar o.a. Scandinavië, daarna naar Zuid-Afrika, en het toenmalige Nederlands Indië. In Nederland trad hij in die tijd op in Amsterdam en Den Haag.

Vanaf 1935 was bij de Berliner Philharmoniker de plek van eerste solocellist meer dan een jaar vacant. Toen hoorde de dirigent Wilhelm Furtwängler De Machula het Celloconcert van Dvořák spelen. Na afloop van het concert kwam hij naar De Machula toe en zei “Na tien maten wist ik al dat u de perfecte kandidaat bent voor de open cellovacature.” Op 8 december 1936 maakte hij zijn debuut als solist bij de Berliner Philharmoniker (feitelijk het Berliner Philharmonische Orchester) met het Celloconcert in D van Haydn, met als dirigent Alois Melichar.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging De Machula door heel Europa op tournee met het Berlijnse orkest. In Zweden en Noorwegen met Wilhelm Furtwängler en in België, Nederland, Spanje en Portugal met Hans Knappertsbusch. Op 6 maart 1947 was zijn laatste concert als solocellist bij de Berliner Philharmoniker.

Hierna trad hij in dienst bij het Concertgebouworkest, waar hij tot zijn pensionering zou blijven. Hier speelde hij alle grote celloconcerten en solo’s in orkestwerken. Tijdens zijn Concertgebouw-tijd speelde hij in het Concertgebouw-strijkkwartet samen met Jan Damen, Jan Bresser en Klaas Boon. Ook gaf hij les aan het Muzieklyceum in Amsterdam. Tibor de Machula overleed op 18 december 1982 in Abcoude.

	Tibor de Machula

Geluidsdocumenten
In 1997 en 1999 zijn drie cd’s uitgegeven op het label Dutch Masters, die helaas niet meer verkrijgbaar zijn. Op YouTube vindt men nog een paar opnamen, o.a. van het celloconcert van Schumann met de Berliner Philharmoniker onder Wilhelm Furtwängler, een live opname van 25-28 oktober 1942, naast het Celloconcert van Dvořák met de Berliner Symphoniker onder Arthur Rother uit 1962.
Dan is er nog een cd die er echt uitspringt en makkelijk verkrijgbaar is, op het Meloclassic label. De cd’s worden verzonden vanuit Thailand.

Een liefhebber van historische opnamen kan hier zijn hart aan ophalen. En wat een goede kwaliteit van de verdoekingen op cd! De hele muziekwereld van de vorige eeuw trekt aan je voorbij: de cellisten Jacqueline du Pré en Danill Shafran, Pierre Fournier en Maurice Gendron, de violisten Christian Ferras, Johanna Martzy. En pianisten zoals Wilhelm Kempff, Géza Anda en nog veel meer.

Meloclassic vindt u op Facebook, met veel foto’s en programma’s
van concerten. En een eindeloos aantal filmpjes met musici.
Geniet ervan!
En dan is er deze cd met Tibor da Machula en in een verbluffende
kwaliteit!

index