CD-recensie

Een stem met een zilveren randje

© Paul Korenhof, oktober 2014

Als zeventienjarige bezocht ik met een aantal medeleerlingen en een paar leraren Barcelona en natuurlijk maakte ik daarvan gebruik om een paar lp's met hoogtepunten uit zarzuelas op de kop te tikken. In Nederland vond ik alleen platen met allemaal losse fragmenten, maar ik wilde complete werken, of in ieder geval platen met de muzikale hoogtepunten die een idee gaven van een werk als geheel. In die tijd hadden de herenhuizen in de oude barrio gotico nog conciërgehokjes die als kleine winkeltjes waren ingericht en in een daarvan vond ik een rijkdom aan Spaanse grammofoonplaten, tweede hands, maar daardoor kon ik er meer meenemen dan ik van plan was. Ik wist nog van niets, kende alleen de naam Teresa Berganza op sommige van die platen, dus een oude Spanjaard met twee tanden in zijn mond gaf mij raad, al vond hij dat ook moeilijk, want: 'todos son bonitos!'

Terug in Den Haag ontdekte ik dat op maar liefst vier platen de hoofdrol werd gezongen door de sopraan Pilar Lorengar en één opname sprong er heel bijzonder uit, een lp met hoogtepunten uit La canción del olvido van José Serrano met daarbij een simpel liedje dat begon met de woorden
Marinela, Marinela,
con su triste cantinela,
se consuela.
de un olvido maldecido.
Muzikaal was het niet het spannendste wat ik ooit gehoord had, maar de mij nog onbekende Pilar Lorengar was op slag een van de mooiste sopranen die ik kende. Meteen begon ik een zoektocht naar andere opnamen van deze sopraan en ontdekte dat zij in de jaren daarvoor vooral furore had gemaakt als Mozart-vertolkster, onder andere in Aix-en-Provence waar zij al in 1955 ieders hart gestolen had als Cherubino in Le nozze di Figaro. Een hoogtepunt werd vervolgens de verschijning in 1963 van een opname van Smetana's Die verkaufte Braut met Fritz Wunderlich. Het openingsduet van Marie en Hans heb ik op mijn primitieve 'pick-up' zo vaak gedraaid dat die eerste plaatkant na een tijdje letterlijk aan vervanging toe was. Helaas, want inmiddels weten we dat er klanktechnisch geen betere uitgave van die opname is dan de eerste Elctrola-persing op vijf kanten.

In de jaren zestig groeide Pilar Lorengar (officieel: Pilar Lorenza Garcia, 1928-1996) uit tot de ongekroonde koningin van de Deutsche Oper Berlin, waar zij als opvolgster van Elisabeth Grümmer niet alleen het gebruikelijke lyrische repertoire zong, tot en met Elsa en Eva, maar waar zij ook schitterde als Valentine in Les Huguenots en zelfs als Tosca. Helaas was Berlijn toen geen stad waar ik regelmatig kwam en ik moest het vooral doen met haar platen, die overigens altijd weer fascineerden. De mooiste bleven echter die uit haar beginperiode toen haar stem nog helemaal fris klonk, nog onbelast door het regelmatig optreden in de grootste theaters. Evenals bij haar landgenote Victoria de los Angeles (die een decennium eerder studeerde aan hetzelfde conservatorium in Barcelona) leek vooral in haar jonge jaren om haar timbre een soort halo te zweven, een helder randje dat op luchtiger momenten kon klinken als een zilveren glimlach.

Gelukkig verschijnen er nog altijd cd's met opnamen die Lorengar in de eerste fase van haar carrière maakte, zoals twee jaar geleden een diep ontroerende La Bohème uit 1960, in het Duits met Rita Streich, Sándor Kónya en Dietrich Fischer-Dieskau, maar mede dankzij dirigent Alberto Erede met meer sfeer dan de meeste in het Italiaanse gezongen opnamen (klik hier).
Een ander juweeltje komt nu van Audite: drie cd's met opnamen uit 1959-1962, de eerste gevuld met opera-aria's, de andere twee met een veelheid aan liederen, voor tweederde uit Spanje terwijl de andere geschreven werden door Händel, Mozart, Bellini en Verdi. De mono-opnamen werden onder verschillende omstandigheden (live en studio-opnamen) gemaakt door RIAS Berlin en met grote zorg en in een constant hoge kwaliteit gedigitaliseerd.

De cd met operafragmenten, begint met 'Casta diva' uit Norma, niet echt een rol voor Lorengar, maar wel prachtig van lyriek, en meteen daarna horen we haar in muziek die haar op het lijf geschreven lijkt. In aria's van Liu, Butterfly en Mimì tekent zij feilloos de broosheid van drie Puccini-heldinnen tekent, Cleopatra's 'Piangerò' uit Giulio Cesare wordt in gouden lijnen gesponnen en haarscherp tekent zij de sfeer in 'La Maja y el Ruiseñor' uit Goyescas van Granados, de opera waarmee zij zich in 1955 (concertant) aan het New Yorkse publiek presenteerde.
Natuurlijk ontbreekt Mozart niet en zo horen we haar hier als een betoverende Pamina, een rol die zij later compleet opnam onder Solti nadat DG Böhm voor zijn opname met Wunderlich helaas de voorkeur had gegeven aan Evelyn Lear. Nog belangrijker is Donna Anna's 'Non mi dir', een ingetogen blik op Mozart's moeilijkste vrouwenrol die zij helaas nooit helemaal vastlegde (we kennen wel haar Donna Elvira, onder meer uit een Duitse videoregistratie). De grootste verrassing kwam echter met Verdi's 'Ernani, involami', waarin zij met superbe stembeheersing een wonderbaarlijk spel speelt in het mengen van dynamiek en kleur. Daar produceert zij een paar van de mooiste vocale momenten die ik van haar ken, maar wel volledig geïntegreerd in de benadering van het door haar uitgebeelde karakter. De kroon op deze aria-cd is dan Violetta's 'Ah! fors' è lui', lichter, introverter en nog subtieler dan in de complete opname die zij later maakte onder een helaas iets te haastige Lorin Maazel (maar wel met de onvergetelijke Alfredo van haar landgenoot Jaime - Giacomo - Aragall).

Haar aanleg voor subtiel musiceren en haar liefde voor ingetogen bel canto demonstreert zij op de beide andere cd's nogmaals in minder bekende composities van Verdi, Bellini, Mozart en Händel, liederen die meestal niet tot de top in het genre worden gerekend, maar die een vertolking krijgen waardoor zij boven zichzelf uitstijgen. Grote aandacht verdienen vooral de zes romances ('Composizione da camera') die Verdi nog vóór zijn eerste opera schreef met daarbij zijn visie op Gretchen's 'Meine Ruh' ist hin' uit Goethe's Faust. De opmerking daarover in het begeleidende cd-boekje - een vergelijking met de veel bekendere versie van Schubert - is de moeite waard!

De overige ruime wordt ingenomen door bijna veertig Spaanse liederen, elf uit de Renaissance, negen liederen die verzameld werden door Federico Garia Lorca en achttien titels uit de rijke liederenschat die Spanje de afgelopen honderdvijftig jaar heeft voortgebracht. Het is het repertoire dat in de jaren vijftig door Victoria de los Angeles op de wereldkaart is gezet en sommige van haar lp's uit die tijd behoren nog steeds tot de hoogtepunten van het vocale repertoire. Die lijn werd door Lorengar voortgezet op een niveau waarvan ik alleen maar kan zeggen dat het gelijkwaardig is aan dat van haar voorgangster. Voorkeur voor een van de twee is louter een kwestie van persoonlijke smaak en kan bovendien van lied tot lied verschillen, maar een groter compliment kan ik Lorengar in feite niet maken. Al met al verzorgde Audite een uitgave die zich moeiteloos naast de befaamde EMI-opnamen van de jonge De los Angeles kan handhaven.

index