CD-recensie

 

© Kees de Leeuw, maart 2023

Oboe Concertos at the Court of Thurn and Taxis

Kerzelli: Hoboconcert in F - in Bes

Schacht: Concert voor 3 hobo's in Bes

Pla: Hoboconcert in Bes

Xenia Löffler, Alfredo Bernardini, Michael Bosch (hobo), Batzdorfer Hofkapelle o.l.v. Daniel Deuter
Accent ACC 24388 • 81' •
Opname: februari 2022, Reitstadel, Neumarkt (D.)

 

Wat is het mooi als musici en platenmaatschappijen zich sterk maken voor nagenoeg volstrekt onbekende componisten. Hoboïste Xenia Löffler, al ruim 20 jaar soliste bij de Akademie für Alte Musik Berlin en lid van het Amphion Bläseroktett, behoort tot de musici die archieven en bibliotheken bezoeken en daar soms bijzondere ontdekkingen doen. In de bibliotheek van het hof van Thurn en Taxis in Regensburg vond Löffler ongeveer honderd hoboconcerten! De hofkapel in Regensburg floreerde in de tweede helft van de achttiende eeuw en gold als een van de beste orkesten met een internationale bezetting, en zich kon meten met Wenen, Mannheim en Esterháza. Christian Friedrich Daniel Schubart (1739-1791), componist, organist én journalist, schreef: 'Dieser glänzende deutsche Hof hat auch in neueren Zeiten durch die Tonkunst Aufsehen gemacht. Alles wurde hier musikalisch.'

De hoge kwaliteit ten spijt waren er in het orkest geen heel bekende componisten. De eerste dirigent Joseph Riepel (1709–82) en zijn opvolger Joseph Touchemolin (1727–1801) genoten weinig bekendheid. Wellicht is dit de oorzaak dat de bijna duizend symfonieën en vierhonderd instrumentale concerten in de bibliotheek deels onopgemerkt zijn gebleven.
De ongeveer honderd hoboconcerten nemen dus een prominente plaats in de collectie in . Dat is niet verwonderlijk want een van de meest vooraanstaande orkestleden was de hoboïst Giovanni Palestrini, die, geboren en getogen in Venetië, uitgroeide tot een ware virtuoos die vaak op tournee ging. In Regensburg viel hij zo in de smaak dat de prins hem direct strikte voor het orkest.

Franz Xaver Kerzelli (ca. 1730-ca. 1794 die zich zelf graag Francesco Saverio Cherzelli noemde (verdere naamsvarianten zijn onder meer Franz Xavier Körzl en Frants Kerzelli) kwam uit een muzikale familie met Tsjechisch, Italiaans en Oostenrijks bloed. Zelf werkte hij onder meer in Wenen, maar ook in Moskou, waar veel van zijn naaste familieleden woonden. Wat Kerzelli's verbintenis met Regensburg is onduidelijk. Zijn twee hoboconcerten zijn geschreven in de galante stijl, in het tijdvak tussen Barok en Classicisme. Opmerkelijk is dat in het concert in F in de partituur enkele passages zijn doorgestreept met de opmerkelijke toevoeging 'onmogelijk'. De eerste hoboïst Giovanni Palestrini is hier waarschijnlijk schuldig aan. Of het echt onmogelijk voor hem was is ongewis. Mogelijk wilde hij aldus de kans om fouten te maken minimaliseren. Löffler geeft toe dat ze blij is dat ze met behulp van de huidige techniek haar eigen spel kan beluisteren en zo meer mogelijkheden heeft dan toen Palestrini om deze passages wel onder de knie te krijgen.

Niet minder dan drie broers van een Catalaanse familie, Joan, Josep en Manuel Pla, bleken excellente hoboïsten met als uitvalsbasis Madrid die in Europa uitgebreide concertreizen maakten. Mogelijk traden de broers, die waarschijnlijk allen in de jaren '20 van de achttiende eeuw werden geboren, ook op in Regensburg. Vrijwel zeker is dat Joan Pla in Württemberg Theodor Freiherr von Schacht ontmoette. Laatstgenoemde werkte later in Regensburg en mogelijk kwam de compositie zo in de bibliotheek van Thurn und Taxis terecht. De partituur met daarin zeer lastige partijen voor de hobo zal waarschijnlijk zelfs de begaafde hoboïst Giovanni Palestrini wel de nodige hoofdbrekens hebben gekost.

Theodor Freiherr von Schacht (1748-1823) is waarschijnlijk voor meer luisteraars een niet onbekende naam, dankzij eerder uitgegeven cd's. Het label CPO bracht twee cd's uit met symfonieën en Orfeo kwam met een cd met klarinetconcerten. Von Schacht groeide op in Regensburg en keerde na enige omzwervingen terug naar het hof waar hij intendant en leider van de hofmuziek werd. Mede dankzij hem is de grote bibliotheek met muziekmanuscripten bewaard gebleven. Zijn concert voor 3 hobo's en 2 hoorns componeerde hij hoogstwaarschijnlijk voor de twee hoboïsten die aan het orkest verbonden waren, de reeds genoemde Palestrini en Franz Hanisch. Voor de derde plek lijkt een briljante collega uit het orkest uit Mannheim de beste kandidaat, Friedrich Ramm. Deze beperkte zich niet tot Mannheim maar trad ook elders op. In de compositie van Von Schacht staat een passage die destijds alleen door de technisch zeer begaafde Ramm kon worden gespeeld.. Van hem is ook bekend dat hij daadwerkelijk in Regensburg te gast was. De conclusie lijkt daarom gerechtvaardigd dat Ramm de derde man was. Gelukkig kan dankzij de twee excellente collega's van Xenia Löffler, te weten Alfredo Bernardini en, Michael Bosch het prachtige concert nu weer tot klinken komen. Dit qua bezetting wellicht unieke en bijzondere concert is naar mijn mening het hoogtepunt van deze cd.

Xenia Löffler toont op deze cd opnieuw dat ze excelleert op haar instrument en ook wat betreft het musicologisch onderzoek naam heeft gemaakt. De samenwerking met de Batzdorfer Hofkapelle onder leiding van concertmeester Daniel Deuter, de echtgenoot van Xenia Löffler, verloopt prima. De luisteraar kan aldus volop profiteren van deze zeer rijk gevulde cd die 80 minuten in beslag neemt.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links