CD-recensie
© Kees de Leeuw, november 2022
Trionfo Romano - Fête romaine en l'honneur de Louis XIV, 1686 Corelli/Lulier: Strepiti sonari (delen uit oratorium Santa Beatrice d'Este) Corelli: Sinfonia grande con le trombe (delen uit op. 6 nrs. 1 & 7) - Sonata soavissima (Adagio uit op. 2 nr.7) - Sinfonia mesta per i violini (delen uit op. 6 nr. 8 en ouverture Santa Beatrice d'Este) - Sonata con l'eco (sonate op. 1 nr. 9) - Sinfonia maestoso con ogni stromento (delen uit op. 6, nrs. 4 & 7) Melani: Cantata per la sera con sinfonie Emmanuelle de Negri (sopraan), Ensembles EXIT & Hemeliolia o.l.v. Emmanuel Resche-Caserta (viool) |
 |
In 1686 werd er in Rome grote feesten gevierd ter ere van koning Lodewijk XIV, de Zonnekoning. Een jaar eerder had hij de vrijheid voor Franse protestanten, de hugenoten, afgeschaft, zoals vastgelegd in het Edict van Fontainebleau. De vervolging van de hugenoten had als gevolg dat velen van hen naar het buitenland, waaronder Nederland, vluchtten. Soms zijn er nog sporen van hen in ons land terug te vinden, zo weet ik uit eigen ervaring. De achternaam van mijn grootvader en moeder was Simon, terwijl mijn moeder bovendien een Frans uiterlijk scheen te hebben, zo werd mij als kind verteld en dat klopte wel aardig. In de volgende generatie is van deze Franse afkomst overigens niets meer te merken. Toch stond ik wat langer stil bij de achtergrond van de feesten in Rome dan in vergelijkbare gevallen.
De Zonnekoning ging het er vooral om zijn macht en invloed uit te breiden. Hij probeerde de paus te paaien met zijn vervolging van de Franse protestanten. Vooralsnog was hij succesvol, de strijdbijl werd voorlopig begraven en werd Lodewijks rol als beschermer van de Rooms-Katholieke kerk en bestrijder van de afvalligen van de paus werd in Rome ook met muziek gevierd.
Arcangelo Corelli (1653-1713) was op dat moment een van de belangrijkste musici in Rome. Het kan vrijwel niet anders dan dat er muziek van hem moet zijn uitgevoerd uitgevoerd tijdens die feesten in 1686, maar zekerheid erover hebben we helaas niet. Alleen over de cantate van Alessandro Melani (1639-1703) kan amper twijfel bestaan. Echter is de muziek hiervan verloren gegaan en werd gereconstrueerd. De concerten in Rome werden op Piazza di Spagna uitgevoerd, in de buitenlucht dus met een ongetwijfeld beduidend groter orkest dan we hier op cd horen, terwijl de opname in het kasteel van Versailles plaatsvond.
Er is uitgebreid onderzoek gedaan naar deze en vergelijkbare uitvoeringen in Rome door Emmanuel Resche-Caserta en zijn collega's. Dit verdient veel respect en waardering, maar toch is het goed om te bedenken dat het geen reconstructie van de concerten in 1686 is maar slechts een poging hiertoe.
De waarde van deze cd is vooral de benadering van Corelli's muziek. Van de Concerti Grossi op. 6 wordt slechts een aantal delen gespeeld en wanneer ze met elkaar worden gecombineerd is dat meestal in een andere volgorde dan die we gewend zijn. Bovendien zijn aan de strijkers trompetten en pauken toegevoegd, wat wel bijna vanzelfsprekend was bij festiviteiten in de Barok. Bijzonder is dat Resche-Caserta zich bij Corelli heeft gericht op de uitwisselbaarheid van triosonate en concerto grosso. De triosonate, twee violen en bas, fungeert in het concerto grosso als concertino van het concerto grosso en wordt aangevuld met het ripieno, waarvoor er voor deze cd's reconstructies zijn gemaakt. Het zijn bovenal interessante experimenten die naar mijn mening in de Sonata soavissima meer overtuigend overkomen dan in de Sonata con l'eco.
Bewerkingen van Corelli's sonates tot het model van het concerto grosso zijn bepaald niet nieuw. Zo componeerde Francesco Geminiani (1687-1762), een leerling van Corelli, een dozijn concerti grossi gebaseerd op de vioolsonates op. 5 van zijn leermeester, waar hij wel de vrijheid nam om de originele werken zo nodig uit te breiden of aan te passen.
Corelli op zijn beurt schreef instrumentale muziek voor het oratorium Beatrice d'Este (1689) van de nagenoeg vergeten componist Giovanni Lorenzo Lulier (ca. 1662-1700) vooral bekend van zijn vocale composities. Op de cd zijn een paar fragmenten ervan te beluisteren.
De reconstructie van de cantate van Melani is gebaseerd op andere composities van zijn hand met korte instrumentale intermezzi van Corelli. Een mooie aanvulling en afwisseling bij dit Corelli programma met een goede soliste.
Persoonlijk prefereer ik de concert grossi van Corelli in de meest bekende vorm, voor strijkers in kleinschalige bezetting maar deze benadering is zeker verfrissend en prikkelend. Zoals meestal bij dit fraaie cd-label is sprake van een uitstekende opname uit Versailles, met in dit geval goed geëquipeerde musici, zij het dat ik soms wel een beetje sprankeling mis.