CD-recensie
© Harry-Imre Dijkstra, oktober 2021
André Previn - The Warner Edition: Complete HMV & Teldec Recordings Klik hier voor de inhoudsopgave Warner 0190295065737 (96 cd's) |
 |
Zelfs met de uitgave van 96 cd's in de nieuwe box André Previn - The Warner Edition worden slechts vier disciplines van een van de grootste muzikale genieën van de twintigste eeuw gevangen: hij is te horen als dirigent, componist, concertpianist en kamermusicus. Daarom nu gauw het doek op voor...
"Mr. Andrew Preview"!
Weest u gerust: er volgt hier veel meer dan enkel een voorbeschouwing. De chef-dirigent die het London Symphony Orchestra (LSO) tussen 1968 en 1979 een van zijn meest glorieuze periodes liet beleven bleek ook een mediageniek natuurtalent, dat op toegankelijke wijze miljoenen Britten regelmatig liet kennis maken met klassieke muziek.
In de tv-shows André Previn's Music Night speelde het London Symphony Orchestra (LSO) in dagelijkse kleding beroemde klassiekers en zelfs modern repertoire, nadat deze door Previn met een paar informele woorden waren ingeleid. Het halve land had hij in 1971 op tv al bereikt met zijn bijdrage aan de kerstshow van het roemruchte komediantenduo Morecambe & Wise, dat in een sketch met orkest en dirigent de draak trachtte te steken met de gebruikelijke rituelen bij de uitvoering van een pianoconcert. Het uitgestreken gezicht van Previn temidden van alle grappen werd iconisch en de verbastering van zijn achternaam tot Mr. Preview bleef hem de rest van zijn leven bij de Engelse bevolking aankleven, tot zijn eigen genoegen overigens. Dankzij die sterrenstatus en zijn toegankelijke houding werd klassieke muziek "hot" en gingen zijn opnames met het LSO met miljoenen over de toonbank.
Vroege carrière
Geboren in Berlijn in 1929 als Andreas Ludwig Priwin uit Duits-Pools joodse ouders, mocht het begaafde zesjarige kind zich melden bij het conservatorium, maar de benauwende situatie in Duitsland deed de familie naar Parijs vertrekken. Ook daar studeerde Andreas een jaar aan het conservatorium, voordat de grote oversteek naar New York gemaakt werd. In Beverly Hills voltooide de ondertussen tot Amerikaan genaturaliseerde André de high school, maar hij had toen al een baan als arrangeur en componist bij de Metro-Goldwyn-Mayer studio's. Hij leerde daar uiterst snel en effectief te werken en kon volledig vertrouwen op de sessie-muzikanten, die de moeilijkste stukken zo van blad speelden. Ook leerde hij hoe muziek op de beste manier samengaat met het bewegende filmbeeld: als deze voor zichzelf spreekt en beeldend is. Directielessen bij Pierre Monteux leerden hem om als dirigent het orkest vooral zo min mogelijk voor de voeten te lopen.
Meer dan vijftig filmscores componeerde hij, tussendoor schreef hij ondermeer songs voor Doris Day en Judy Garland en maakte hij plaatopnames van zowel kamermuziek als jazz-standards. "Ik schakel niet eens bewust tussen het spelen van jazz of klassiek; het is allemaal muziek", zoals hij stelde.
Hoewel hij in Hollywood binnen korte tijd vier Oscars voor de beste filmmuziek won en vijf Grammy Awards (van in totaal elf tijdens zijn leven!), wist Previn dat hij zijn zekere bestaan in de filmwereld moest opgeven om verder te komen.
De chef-dirigent
Na wat losse samenwerkingen met minder bekende orkesten begon in 1967 een korte aanstelling als muzikaal leider bij het Houston Symphony Orchestra, maar een jaar later lonkte het LSO reeds. Rap groeide ook de interesse van andere orkesten uit de Verenigde Staten en verdeelde Previn vanaf 1975 zijn hoofdwerkzaamheden tussen het LSO en het Pittsburgh Symphony Orchestra. Vanaf 1985 combineerde Previn opnieuw twee orkesten als chef-dirigent: het Royal Philharmonic Orchestra en de Los Angeles Philharmonic. Laatstgenoemde komt niet voor in de cd-box, die het tijdperk 1969-1987 beslaat. Het begin van Previns innige samenwerking met de Wiener Philharmoniker in de symfonische werken van Richard Strauss is overigens wél in de verzameling terug te vinden.
Wat presteerde Previn bij die orkesten? Ten eerste volgde hij die belangrijke les van Monteux op: de musici niet in de weg staan, ze vrij laten spelen. Daarnaast zorgden Previns aanwijzingen altijd voor richting in de muziek en helder lijnenspel, een zeer goed gedoseerde dramatiek, horen we steeds weer die afgewogen balans tussen orkestgroepen en lijkt de muziek ook iedere keer domweg voor zichzelf te spreken. Previn stond ook altijd een "lush sound" voor, een rijke en overdadige klank. Men kan de benadering van sommige muziek soms toch wat eenvoudig of koel vinden, maar de natuurlijkheid van de meeste interpretaties boeit ongemeen.
 |
Opvallende zaken
De enorme veelzijdigheid in het repertoire en de grote aandacht voor werken uit de twintigste eeuw vallen in deze Warner-verzamelbox onmiddellijk op. Muziek met een verhaal, daar heeft Previn écht iets mee. Niet voor niets treffen we hier top-uitvoeringen van balletten: De Notenkraker van Tsjaikovski (de versie met het LSO), Cinderella en Romeo en Julia van Prokofkev en Daphnis et Chloé van Ravel, om er slechts enige te noemen. Ook muziek met een vocaal aandeel maakt in diverse fraai opgepoetste opnames uit de jaren '70 diepe indruk: de Spring Symphony van Britten, Belshazzar's feast van Walton (Grammy 1973), De Klokken van Rachmaninov (Grammy 1976) en ook het onterecht vergeten meesterwerk The Rio Grande van Constant Lambert gelden nog steeds als referentie-opnames.
Opvallend afwezig is een substantieel opus van Previn zelf; we vinden in de collectie alleen wat korte werkjes terug. Hij was er de man niet naar om zijn eigen muziek te promoten voor een opname, want zijn composities schreef hij bewust niet voor de eeuwigheid; hij kon het zich eenvoudig niet voorstellen dat iemand lang na zijn dood nog interesse zou hebben in zijn overwegend tonale muziek...
De pronkstukken
Na een valse start bij HMV met een opname van het zó-jaren-'70 Sitarconcert van Ravi Shankar ("Absolute, total, utter shit", volgens Previn) mocht het LSO met Previn als solist een paar dagen na die letterlijk van wierook vergeven sessie flink uitblazen met grandioze opnames van de Rhapsody in Blue en het Pianoconcert in F van Gershwin, zondermeer behorend tot de allerbeste uitvoeringen ooit. Ook moet pianist Previn absoluut genoemd worden als partner in pianotrio's van ondermeer Schumann en Ravel en in een verzameling liederen van Brahms, met mezzosopraan Janet Baker. Een fijne cd-première vormen zijn uitvoeringen van de pianoconcerten nr. 17 en 24 van Mozart, Previns lievelingscomponist. De Tweede Symfonie van Rachmaninov en The Planets van Holst mogen tot de "smashing hits" van de opname-geschiedenis gerekend worden en zijn, ondanks de concurrentie van vele recentere opnames, nog steeds uiterst verleidelijk om te ondergaan. Ronduit sensationeel is de opname van de Turangalîla-Symfonie van Messiaen, waarbij het eerste deel op verzoek van de destijds bij de opname aanwezige componist nog "een beetje méér roze" uitgevoerd is dan in welke andere uitvoering ook...
Onvermoede schatten
De Vier letzte Lieder van Strauss met operettecoryfee Anneliese Rothenberger? Práchtig en licht! De concerten voor viool en altviool van Walton met de jonge hond Nigel Kennedy op beide instrumenten: nog steeds raak getroffen en woest muzikaal. Maar laten we Previns trouwe bondgenoot Itzhak Perlman niet vergeten! Met het orkest uit Pittsburgh maakte de jonge violist opnames van het bekende romantische repertoire en mogen de uit warm palet geschilderde uitvoeringen van de vioolconcerten van Bruch, Sibelius en Korngold nog altijd bewonderenswaardig geacht worden. Maar misschien is de interpretatie van het Eerste Vioolconcert van Goldmark toch de belangrijkste geheimtip. Een andere, meer in lijn met Previns verleden in de film-industrie liggende geheimtip is de uiterst minutieus gemonteerde uitvoering van de lyrische fantasie L'Enfant et les sortilèges van Ravel - met de feërieke sopraan Arleen Augér - waarin de lichte en klassieke muziekstijlen door de componist als vanzelfsprekend vermengd zijn. Het moet een werk naar André Previns hart geweest zijn!