CD-recensie

© Gerard van der Leeuw, maart 2025

Op CPO verscheen onlangs een nieuwe opname van de Johannespassie van Christoph Demantius door Ensemble Poly-harmonique. Het is een motetpassie waarin het sterk ingekorte Johannesevangelie verhaald wordt in drie zesstemmige motetten. Na een korte inleiding ‘Höret das Leiden unsers Herren Jesu Christi aus den Evangelisten Johanne' begint de passie als volgt:

Christoph Demantius werd in 1567 in Reichenberg, het huid-ge Liberec in Tsjechië geboren. Hij is een exacte tijdgenoot van Claudio Monteverdi. Maar zoals aan bovenstaand voorbeeld al te zien is staat zijn kerkmuziek nog geheel in het teken van de polyfonie van de late Renaissance.

Demantius gehört unter die zu Unrecht Vergessenen. Seinen Zahlreichen Kompositionen deutscher geistlicher und weltlicher Lieder […] seine Tänze waren berühmt und können es mit entsprechenden Werken von Haßler, Schein oder Joh. Staden sehr wohl aufnehmen. […] Zur überragender Größe aber hat sich Demantius erst in seiner Spätzeit entwickelt. Die Motettensammlung ‘Corona harmonica' von 1610, die ‘Triades' von 1619 und die Johannes-passion, mit welcher der 64 jahrige sein Lebenswerk 1631 abschloß, brauchen den Vergleich mit Heinrich Schütz - dessen Nahe oft fühlbar wird - nicht zu scheuen.

Aldus Friedrich Blume in zijn uitgave Das Chorwerk van 1934.

Van de jeugd van Demantius weten we vrijwel niets. Hij studeerde enige tijd in Wittenberg, was rond 1585 in Leipzig en werkte in 1597 in het dicht bij Reichenberg gelegen Zittau. In 1604 wordt hij cantor aan de Dom in Freiberg, de zilverstad die later beroemd zou worden als woonplaats van de grote orgelbouwer Johann Gottfried Silbermann. Demantius overleed op 20 april 1643 in Freiberg, zijn exacte tijdgenoot Claudio Monteverdi op 29 november van dat jaar in Venetië.

Zoals we al zagen bij Friedrich Blume schreef Demantius naast zijn geestelijke composities een haast even groot aantal wereldlijke werken. Waaronder de in 1601 in Neurenberg gedrukte Sieben vnd siebentzig Newe außerlesene/ Liebliche/ Zierliche/ Polnischer vnd Teutscher Art Täntze: mit vnd ohne Texten/ zu 4. vnd 5. Stimmen; Neben andern künstlichen Galliarden, mit Fünff Stimmen/ welche zuvor im Druck nicht zufinden/ zu Menschlicher Stimme/ vnd allerley Jnstrumenten accommodiret en de Tympanum militare: Allerley Streit und Triumph Lieder uit 1615.

Maar Christoph Demantius bleef vooral voortleven met zijn Johannes-Passion. Een van de vroege opnamen van het werk is die met het NCRV Vocaal Ensemble o.l.v. Marinus Voorberg uit 1966.

Traditioneel verbonden met de Johannes-Passion is de driedelige Weissagung des Leiden und Sterben Jesu Christi op de tekst van Jesaja 53, een drietal korte, zesstemmige motetten: Fürwahr er trug unsere Krankheit, Da er gestraft und gemartert ward en Wenn er sein Leben zum Schuldopfer gegeben hat.

Passie en Weissagung van Demantius duren al met al niet meer dan ruim een half uur. Naast het werk van Demantius vinden we op de cd dan ook werk van tijd- en plaatsgenoot Andreas Hammerschmidt (1611–1675): het zesstemmige motet Ach, Jesus stirbt; het Concert Ich leide billig nach meinem verdienten Lohn · Wahrlich heute wirst du mit mir im Paradies sein; de motetten Erbarm dich mein, Unser Herr Jesus Christ en Herzlich lieb hab ich dich. En er is werk van tijdgenoten als Johann Hermann Schein, Samuel Scheidt, Heinrich Schütz en de minder bekende, maar niet minder interessante Daniel Selichius.

De uitvoering van dit alles in de mooie kerk van Flemhude in Sleeswijk-Holstein laat weinig te wensen over. En ook de opname mag er wezen. Flemhude, de naam zegt het al, heeft een Vlaams verleden. In de kerk bevindt zich toepasselijk genoeg een mooi middeleeuws fresco met een afbeelding van de geseling van Christus.

index