CD-recensie
© Gerco Schaap, juli 2019
Confluences - Maurice Clement Wagner/Clement: Vorspiel zu Tristan und Isolde Franck: Fantaisie in a (uit Trois Pièces, 1878) Rousseau: Fantaisie pour Orgue op. 73 Bruckner/Clement: Adagio uit Symfonie nr. 7 Liszt/Clement: Am Grabe Richard Wagners - Funérailles Maurice Clement (Thomas-orgel St. Laurentiuskirche Diekirch, (Luxemburg) |  |
Dit is al in korte tijd de derde cd die is opgenomen op het nieuwe Thomas-orgel (2016) in de dekenale kerk van het Luxemburgse Diekirch. Eerder verscheen het complete orgelwerk van Duruflé door Stéphane Mottoul (ook op Aeolus), en Valeur Ajoutée bracht een cd uit van Reitze Smits met Rachmananinov-transcripties ( hier besproken). Deze derde cd heet 'Confluences', wat zoiets betekent als 'samenvloeiing'. Wat vloeit er op deze cd dan wel samen?
In de negentiende eeuw ontstond een 'scheiding der geesten' tussen de Duitse laatromantiek, met name Richard Wagner, en daartegenover de Franse laatromantiek, vertegenwoordigd door componisten als Debussy en Ravel. Aanvankelijk moesten de Parijzenaars weinig hebben van Wagners opera Tannhäuser die in 1861 de Parijse Opéra werd uitgevoerd. Maar na de première van de Ring des Nibelungen (een cyclus van vier opera's) in het Bayreuther Festspielhaus ondernamen ook Franse componisten als Vincent d'Indy, Gabriel Fauré, Camille Saint-Saëns en zelfs Claude Debussy de reis naar operahuizen in Bayreuth, Keulen en München om kennis te nemen van Wagners Gesamtkunstwerk . Niet alleen de Franse opera- en symfoniecomponisten voelden zich aangetrokken door Wagners componeerstijl, ook organisten en kerkmusici werden erdoor beïnvloed, zo vertelt François Sabatier in het cd-boekje. Nadat César Franck tussen 1859 en 1862 zijn Six Pièces heeft geschreven, wordt de invloed van Wagner zichtbaar in de Trois Pièces die hij in 1878 voor de inwijding van het Cavaillé-Coll-orgel van het Palais du Trocadéro heeft gecomponeerd. "Men vindt de sporen ervan terug in het heroïsche karakter van bepaalde marsen en hymnes, de romantische stuwkracht, het dramatisch concept van de werken, de geraffineerde harmonieën of de chromatiek, waarvan bijvoorbeeld de Fantaisie en la getuigt", aldus Sabatier. In de orgelbouw van die tijd krijgen symfonische invloeden de overhand, de tongwerkregisters gaan steeds meer overeenkomst vertonen met de klankkleur van de blazers uit Wagners symfonieorkest.
Het programma van deze cd staat helemaal in het teken van deze thematiek. Wagners voorspel tot de opera Tristan und Isolde gaat hand in hand met Francks Fantasie en la en na een behoorlijk door Franck beïnvloede (maar zeer fraaie) Fantaisie pour orgue van Samuel Rousseau, jarenlang harmonieleraar aan het Parijse Conservatorium, volgt een transcriptie van het Adagio uit de Zevende Symfonie van Anton Bruckner. Dat tweede deel, "sehr feierlich und sehr langsam", dat zich zo goed voor orgel leent, schreef Bruckner als aandenken aan de in 1883 gestorven, door hem zeer bewonderde Richard Wagner. In de aanloop naar Wagners dood had zijn schoonvader Franz Liszt - diens dochter Cosima was de tweede vrouw van Wagner - in Venetië zijn Lugubre gondola gecomponeerd, een pianowerk dat de tocht van de zwart omfloerste gondel met het stoffelijk overschot van Wagner naar het station muzikaal verbeeldt. Am Grabe Richard Wagners , waarvan ook een orgelversie bestaat, is min of meer een vervolg op dit werk. U ziet: alle werken op deze schijf houden verband met elkaar! De cd eindigt met een bewerking van Funérailles (begrafenis), het zevende deel uit de Harmonies poétiques, een tiendelige pianocyclus van Liszt. Met dit stuk, gedateerd 'Oktober 1849', wilde Liszt de in die maand geëxecuteerde slachtoffers - waaronder drie van zijn vrienden - van de Hongaarse revolutie eren. De aanvankelijk beklemmende sfeer van Funérailles verandert in de loop van het werk, zoals vaker bij Liszt, in een sfeer van overwinning en troost.
Op deze cd vind ik de symfonische eigenschappen van het Thomas-orgel nog beter tot zijn recht komen dan op Rachmaninov-cd (klik hier voor de recensie). De uitvoeringen zijn stuk voor stuk meesterlijk, al hadden de dynamische contrasten in Bruckners Adagio wat meer aangezet kunnen worden.
De opname laat ook niets te wensen over. Aanbevolen voor liefhebbers van het symfonische orgelgenre!