CD-recensie

© Emanuel Overbeeke, juni 2023

Op de achterkant van deze cd worden de twaalf stukken aangeduid als ‘Original compositions and improvisations with inspiration from medieval chant and Finnish poetry.' De bedoeling van de drie makers is aldus die achterkant ‘How do you describe a feeling, an atmosphere, a memory?' De meeste luisteraars zullen deze muziek waarschijnlijk bestempelen als cross over : een mix van allerlei soorten muziek, waarvan sommige klassieke heten en andere niet en waarvan het resultaat vermoed ik meer gericht is op sfeer dan op divertissement.

Die beschrijving in het tekstboekje zet na tot nadenken over dit repertoire. De term cross over suggereert dat er naast een vermenging van genres ook een zuivere vorm bestaat. Dat idee is schijn, al moeten daar meteen vier nuances bij. De eerste is dat genres of nieuwe stijlen vaak beginnen in een bubbel of getto en zodoende, mede door hun connecties met die bubbel, meer buitenmuzikale dan muzikale associaties hebben. Zolang muziek bewust van vreemde smetten vrij wordt gehouden, kun je de illusie koesteren van zuiverheid. De tweede is dat veel mensen graag in hun eigen bubbel blijven en andere bubbels op zijn best tolereren. Ook dan is beïnvloeding van buitenaf niet uit te sluiten. De derde is dat die beïnvloeding vaak gaat in een dusdanig tempo dat veel mensen er goed aan kunnen wennen. De vierde is dat de bereidheid tot aanpassen groter is naarmate we er meer aan hebben, economisch of anderszins.

Neem deze cd. Welke genres worden hier vermengd? Volgens het tekstboekje onder meer minimal music en Finse volksmuziek. De minimal music heeft sinds de jaren zestig een enorme ontwikkeling doorgemaakt, zowel binnen als buiten de oorspronkelijke bubbel. Op deze cd betekent minimal music het zeer langdurig herhalen van simpele gegeven in een traag tempo en quasi-tonale harmonie oftewel een hopelijk voor de liefhebbers rustgevende context die lichtjaren verwijderd is van de manische energie van de oudste minimal music.

Omdat mijn kennis van de Finse volksmuziek niet verder reikt dan die van de lokale molens en klompen (wat overigens voldoende is om te weten dat Sibelius meer een individu dan een nationale componist is), durf ik niet te zeggen in hoeverre de drie musici op deze cd schatplichtig zijn aan hun volksmuziek, wel dat hun muziek zeer eigen klinkt. Dat de beste muziek waaronder die op deze cd uitgebreid kan zwerven tussen culturen, duidt op haar veelzijdigheid dan wel economisch potentieel. In dit geval overheerst denk ik het laatste. De muziek speelt in op een eigentijdse vorm voor de behoefte aan rust rond een duidelijk aanwezig maar niet helemaal te benoemen muzikaal centrum, schoonheid waarin sporen hoorbaar zijn van een gesimplificeerd impressionisme, diepzinnigheid zonder dogmatische verankering, met het expressionisme grondig ingepakt, kortom (als ik de hedendaagse reclame en tijdschriftenmarkt goed schat) ideale muziek voor wie in alle rust wil werken aan de wereld en vooral zichzelf. Wie wil dat muziek daarbij helpt, heeft hier een prachtige muziek. (Wat velen en ik vrees ook deze drie musici sfeer noemen is meestal één bepaalde sfeer: lang kabbelen zonder verstorende rimpels. Hetzelfde verschijnsel speelt bij de term spiritueel, terwijl spiritueel in wezen betekent: toetreding tot een ander geestelijk domein, wat in theorie met alle stijlen kan.)

Misschien zien sommigen hier een link met middeleeuwse muziek (omdat die niet gebouwd is op klassieke ingrediënten) of met volksmuziek (waarin de melodiestijl eerder stasis dan beweging moet weergeven). Misschien is het prachtig voor wie visioenen heeft van een paradijselijke idylle die eeuwen voortgaat zonder geschiedenis, laat staan klimaatverandering, integratieproblemen, woningnood en alles wat zich leent voor opera en geschiedschrijving. (Een kenmerk van een tijdvak in crisis, meestal veroorzaakt door het onvermogen nieuwe onverwachte factoren goed te verwerken, is de behoefte aan terugkeer naar iets prachtigs dat volgens bewonderaars onveranderlijk had moeten zijn.) Het verschijnsel cross over is gelukkig net zo menselijk en van alle tijden als helaas ook de gettoïsering binnen en buiten de muziek, alleen het woord is vrij recent. De cd is denk ik een prachtig tijdsdocument, als muziek niet direct voor mij of mijn bubbel, maar de cd ademt ook, al is het niet op mijn muzikale manier, een openheid en tolerantie die in een tijd van polarisatie en identiteitspolitiek welkome verschijningen zijn.

index