CD-recensie

Middeleeuwse Liederen van Licht en Troost

 

© Aart van der Wal, oktober 2013

 

Songs of Peace & Consolation -
15de-eeuwse liederen uit de Lage Landen, gezongen vanuit de oorspronkelijke Moderne Devotie manuscripten

Trigon Ensemble (Cora Schmeiser en Marsja Mudde, sopraan; Margot Kalse, alt en artistieke leiding)

Aliud ACD BE 064-2 • 62 •

Opname:
juni en november 2012, Oud-katholieke Kerk, Delft

www.margotkalsevocaal.nl/trigon.html

   

De Moderne Devotie, een spirituele vernieuwing binnen de middeleeuwse katholieke kerk, ontstond aan het einde van de veertiende eeuw, toen geheel West-Europa gebukt ging onder de builenpest en er altijd wel ergens een oorlog woedde. Geen wonder dat de mensen in deze barre tijden verlichting en vertroosting zochten.
Grondlegger van de Moderne Devotie beweging was de Deventenaar Geert Groote (1340-1384), met in diens kielzog schrijver en kopiist Thomas van Kempen of Hemerken of Haemerken (1380-1472) (letterlijk hamertje) of a Kempis, wiens ‘De Imitatio Christi’ (Over de navolging van Christus), het toen meest verspreide boek na de Bijbel, tot op de huidige dag weerklank vindt. Geen wonder dus dat in de liedteksten van de Moderne Devotie de naam van Thomas van Kempen regelmatig opduikt, zoals op deze cd in het eenstemmige O dulcissime Ihesu (niet Iesu) (track 13).

De hervormingsbewegingen in die dagen wilden terug naar de bron, naar het geloof van de eerste christenen, leven in eenvoud en soberheid, zonder hang naar bezit. Driehonderd jaar na Franciscus van Assisië, die als armste van allen wilde leven en van datgene dat hij dagelijks bij elkaar had gebedeld nog met anderen, die nog minder hadden dan hij, wilde delen. ‘Vrouwe Armoe’ was Franciscus’ enige metgezellin.
Dergelijke bewegingen vielen in vruchtbare aarde: overal heerste ontevredenheid, met name over de kerk en zijn geestelijken. Afgekeerd van de wereld en zoekende naar God groeide het leger der Moderne Devoten snel.

Groote bleef daarbij niet afzijdig. Hij ouderlijk huis in Deventer werd een toevluchtsoord voor vrouwen die een devoot leven wilden leiden. Zo ontstond het eerste huis van de Zusters des Gemeene (gemeenschappelijke) Levens. Nog vier jaar voor zijn dood stichtte Groote in het huis van Floris Radewijns, sindsdien het Heer Florenshuis of Rijke Fratershuis, een soortgelijke ‘commune’ voor mannen. De huisregels waren simpel en ontbeerden een kerkrechtelijke basis. Dergelijke huizen namen uiteindelijk kerkelijke leefregels in acht. Na verloop van jaren legden de broeders en zusters vaak toch de gelofte van kuisheid, gehoorzaamheid en armoede af en werden zij kloosterlingen. Op die manier ‘verkloosterden’ veel huizen, vooral in Holland.

De muziek van de Moderne Devotie is puur, eenvoudig en mede daardoor gemakkelijk toegankelijk. De muziek is overwegend eenstemmig en waar die meerstemmig is, is de harmonie eenvoudig gehouden ter wille van de verstaanbaarheid van de tekst (die heel belangrijk is). Alleen rond Kerstmis werd een uitzondering gemaakt: dan mochten de liederen iets ingewikkelder zijn, met het oog op het grote feest. Liederen van de Moderne Devotie zijn er in het Latijn, het Nederlands en in gemengd Latijn-Nederlands.

Deze cd maakt deel uit van het project ‘Gregoriaans en Moderne Devotie in de Lage Landen’, een initiatief van de Stichting Key2Singing (www.key2singing.nl). De samenwerking met het Trigon Ensemble levert deze laatmiddeleeuwse muziek op die anders niet of nauwelijks de aandacht zou hebben gekregen die zij wel degelijk verdient. Dit is niets anders dan cultuurhistorisch erfgoed zoals dat is aangetroffen in Nederlandse, Belgische en Duitse handschriften uit kloosters en huizen van de Zusters en Broeders van het Gemeene Leven. Dat ze na de reformatie bewaard zijn gebleven mag een wonder worden genoemd. De pure schoonheid van deze muziek, gedoseerd genoten, werkt, ik noemde het als eens eerder in ander verband, als balsem voor de ziel. De drie leden van het Trigon Ensemble laten daarover geen enkel misverstand bestaan: als door een ringetje te halen. Alle soli ademen een consistente schoonheid, de twee- en driestemmige samenklanken lijken van zilver gesmeed, de opname is zo helder als glas. De af en toe hoorbare akoestische intermodulatievervorming hoort er gewoon bij. Al met al schitterend!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links