CD-recensie

© Aart van der Wal, mei 2023

Beauté barbare, de titel van dit kersverse album, is ontleend aan wat Georg Philipp Telemann in zijn autobiografie opmerkte naar aanleiding van een reis naar Opper-Silezië in 1705: dat de Poolse en Hanack muziek in zijn beleving 'barbaarse schoonheid' uitstraalde (Hanack verwijst naar Haná, een regio in Moravië). Wat hij er precies mee bedoelde blijft evenwel onduidelijk. ‘Barbaars' kan immers ook de betekenis van ‘wild', van ‘ongetemd' hebben. Wat er wel duidelijk uit spreekt is dat het muziek betrof die iets exotisch, iets vreemds en ongekends in zich had, door melodieën en harmonieën die bepaald anders waren dan wat de West-Europeaan gewend was.

Uit Telemanns beschrijving van verschillende scènes, onder meer in een herberg waar een violist zijn een terts hoger gestemde instrument op zijn buik had vastgebonden en dat ‘luider klonk dan een half dozijn gewone violen samen', kan voorts worden opgemaakt dat hij voortdurend van de ene in de andere verbazing viel. Zoals hij min of meer terloops ook melding maakte van een Poolse doedelzak, een bastrombone en een regaal, naast een muziekuitvoering die maar liefst 36 doedelzakken en acht violen telde. Niet minder fascinerend vond hij de wonderlijk geïnspireerde muzikanten, die tijdens danspauzes hun fantasie op hun instrument de vrije loop lieten. Misschien overdreef hij enigszins, maar grote indruk maakte het blijkbaar wel: men kon volgens hem binnen niet meer dan een luttele week genoeg muzikale ideeën opdoen voor een heel leven.

Anders dan Bartók had Telemann uiteraard geen toonband voorhanden, maar hij noteerde wel minutieus menige Poolse dans, zoals blijkt uit het in de bibliotheek van het Duitse Rostock bewaarde manuscript met aantekeningen van zijn hand: hij noteerde de muzikale folklore gewoon zoals hij die hoorde, voor iedere componist de meest simpele methode.

Op dit nieuwe album horen we niet alleen de op Poolse dansen geaarde muziek van Telemann, maar ook een uit dansmelodieën (hungaresca en olacs) samengestelde compilatie op basis van het anonieme Uhrovska-manuscript uit 1730, naar het (bijna) gelijknamige Uhrovec in Slowakije. Typisch Oost-Europese zigeunerklanken die Telemann tijdens zijn reizen gehoord moet hebben. Daaruit heeft de Franse fluitist François Lazarevitch (we kennen hem van onder meer Van Eycks ‘Der Fluyten Lust-Hof' en sonates van Carl Philipp Emanuel Bach) kleurrijke suites samengesteld, daarbij uiteraard tevens dankbaar gebruik makend van die stukken van Telemann die rechtstreeks tot deze traditionele folklore in relatie staan, een mix van zowel gespeelde als gezongen Poolse, Roemeense en Moravische dansmelodieën. Het een voegt zich naadloos bij het ander, de coherentie uit zich zowel melodisch, ritmisch als harmonisch. Bovendien levert het een beeld op dat op een intrigerende manier contrasteert met Telemanns op die melodieën gestoelde, ‘hogere' kunstmuziek (de Poolse concerten en suites).

Samen met Les Musiciens de Saint-Julien heeft Lazarevitch met deze uitgave een belangrijke bijdrage geleverd aan zowel de muziek van Telemann als aan de Centraal-Europese muzikale folklore. Onbekend maakt doorgaans onbemind, maar het is te hopen dat hier het tegendeel het geval is.

________________
Nb.: Zie ook de inhoudsopgave, omdat u daarin een gedetailleerd overzicht vindt van zowel de uitgevoerde muziek als de instrumentale bezetting.

index