CD-recensie

 

© Aart van der Wal, mei 2023

Ein deutsches Barockrequiem

Klik hier voor de inhoudsopgave

Vox Luminis o.l.v. Lionel Meunier
Ricercar RIC 445 • 79' •
Opname: juni 2021 & juli 2022, Notre-Dame, Gedinne (B)

 

De albumtitel, Ein deutsches Barockrequiem verwijst rechtstreeks naar Ein deutsches Requiem van Johannes Brahms, te beginnen met Brahms' bekende uitspraak over zijn dodenmis: “Was den Text betrifft, so will ich bekennen, dass ich recht gerne auch das ‚Deutsche‘ fortließe und einfach den ‚Menschen‘ setzte.”

Brahms' Requiem is niet geconcipieerd en dus evenmin bedoeld als een liturgisch, maar als geestelijk werk: het hoort thuis in de concertzaal en niet in kerk of aula. Het is de diepe indruk makende, in de mooist denkbare muziek en tekst gevatte beschouwing over de dood naar aanleiding van het overlijden van zijn goede vriend Robert Schumann in 1856 (Brahms was toen 23) en in 1865 de dood van zijn moeder.

Wonderlijk of niet, er werd in het verleden (en misschien is dit nog zo) vaak een verband gezocht én gevonden tussen dit en een ander meesterwerk over de dood: Heinrich Schütz' (1585-1672) Musikalische Exequien (in de oud-Duitse spelling: Musicalische). Ook aan deze ‘exequien' ging een persoonlijk drama vooraf: Schütz verloor in kort e tijd zijn ouders en enige broer, en vervolgens ook nog zijn jonge echtgenote (na haar dood in 1625 bleef Schütz met zijn beide dochtertjes alleen achter). Het was in die tijd overal kommer en kwel, zowel door de alsmaar voortrazende ‘zwarte dood' en de dysenterie, als door het maar niet aflatende oorlogsgeweld, het uitbannen van burgerlijke vrijheden en de volkomen buiten zinnen geraakte rechtspraak, waardoor vrijwel niemand ook maar enigszins zeker was van zijn toekomstig lot. De in 1618 uitgebroken Dertigjarige Oorlog kostte maar liefst een derde van de Duitse bevolking het leven, waarover Schütz zelf opmerkte dat 'die löbliche Music von den anhaltenden gefährlichen Kriegs-Läufften in unserm lieben Vater-Lande Teutscher Nation nicht allein in grosses Abnehmen gerathen, sondern an manchem Ort gantz niedergeleget worden.' Alleen al in 1589 werden op één dag (de dan pas vierjarige Schütz zal er waarschijnlijk niets van mee hebben gekregen) door het ingevoerde, brute snelrecht 133 zogenaamde ‘heksen' op de brandstapel geworpen. Ze werden levend verbrand binnen de kloostermuren van Quedlinburg, niet ver van Weissenfels, waar de muzikaal zeer getalenteerde Schütz zijn jeugdjaren doorbracht.

Wat de ‘dodenmuzieken' van Brahms en Schütz in ieder geval met elkaar verbindt zijn de door de beide componisten zelf geselecteerde teksten, een zoals blijkt goed overdachte keuze uit de verschillende heilige geschriften, met als gemeenschappelijke deler gedachten over sterfelijkheid, dood en treurnis, maar ook overgave en berusting. Maar anders dan bij Brahms waren Schütz Musikalische Exequien uitsluitend bedoeld als begrafenismuziek. Muziek dus met een concrete aanleiding.

Wat deze uitgave in de eerste plaats zo bijzonder maakt is dat de makers dezelfde teksten als uitgangspunt hebben genomen zoals Brahms die voor zijn Requiem had uitgekozen, maar dan in verband gebracht met de daarop gecomponeerde barokmuziek: Ein deutsches Barockrequiem. Dat betekende vooral heel veel voorwerk, waaronder onderzoek naar tekstbronnen als de evangeliën, de brieven der apostelen, het Oude Testament, de psalmen, enz.

Vox Luminis tijdens de opnamen

Het resultaat van die inspanningen is het voor dit album samengestelde programma, waarbij de volgorde van de door Brahms gebruikte teksten op de voet is gevolgd, maar dan uitsluitend gestoeld op muziek van barokcomponisten.

De uitvoering is subliem, mede dankzij de bescheiden gehouden bezetting die ons een transparante blik gunt op zowel het koor- (7 sopranen, 2 countertenors, 4 tenoren, 2 bassen) als instrumentale (2 violen, 2 altviolen, 2 tenorviolen, basviool, violone en orgel) aandeel. Artistiek leider en bas Lionel Meunier is, opgeleid in de historiserende uitvoeringspraktijk, gepokt en gemazeld in dit repertoire en kent de barokke retorica als geen ander, met als resultaat pure, volstrekt homogene koorzang en net zo fraai gesponnen instrumentale bijdragen. Dit alles in een ronduit briljante setting van betoverende kleuren en gehuld in een contourrijke opname.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links