Historic Russian Archives - Msistlav Rostropovich Edition (live-opnamen)

Glazoenov: Minstreellied voor cello en orkest op. 71 - Melodie (22-9-1949).

Dvorák: Celloconcert in b, op. 104 (23-6-1957).

Schumann: Celloconcert in a, op. 129 (30-11-1960).

Tsjaikovski: Rococo-variaties op. 33 (30-11-1960).

Brahms: Cellosonate in e, op. 38 (11-12-1960).

Bach: Cellosuite nr. 5 in c, BWV 1011 (15-12-1960).

Falla: Rituele vuurdans (15-12-1960).

Fauré: Après une rêve (15-12-1960).

Mele: Tijuka (Braziliaanse dans) (15-12-1960).

Schumann: Fünf Stücke im Volkston op. 102 (15-12-1960).

Stravinsky: Le baiser de la fée (2 delen) (15-12-1960).

Sjostakovitsj: Celloconcert nr. 1 op. 107 (10-2-1961).

Beethoven: Cellosonate in C, op. 102 nr. 1 (7-11-1961).

Haydn: Cellconcert nr. 1 in C - nr. 2 in D (15-9-1963).

Honegger: Celloconcert (14-2-1964).

Lalo: Celloconcert in d (14-2-1964).

Saint-Saëns: Celloconcert in a, op. 33 (14-2-1964).

Sauguet: Celloconcert in D (14-2-1964).

Knipper: Concertmonoloog (25-2-1964).

Weinberg: Celloconcert in d, op. 43 (25-2-1964).

Prokofjev: Concertino voor cello en orkest in g, op. 132 (13-5-1964).

Tsjaikovski: Pezzo capriccioso in b, op. 62 (13-5-1964).

Vlasov: Celloconcert (13-5-1964).

Katsjatoerjan: Concertrapsodie voor cello en orkest (versie voor cello en piano) (17-10-1965).

Katsjatoerjan: Cellosonate (10-1-1967).

Prokofjev: Cellosonate in C, op. 119 (10-1-1967).

Bridge: Cellosonate H 125 (11-11-1968).

Britten: Cellosuite nr. 2 op. 80 (11-11-1968).

Händel: Aria (11-11-1968).

Mirzojan: Cellosonate (11-11-1968).

Rostropovitsj: Humoresque op.5 (11-11-1968).

Stravinsky: Russisch lied voor cello en piano (11-11-1968).

Tisjtsjenko: Celloconcert (28-11-1968).

Prokofjev: Sinfonia concertante voor cello en orkest in e, op. 125 (27-12-1972).

Miaskovski: Celloconcert in c, op. 66 (27-12-1972).

Mstislav Rostropovitsj (cello), Aram Katsjatoerjan en Aleksandr Dedyukhin (piano), Staatssymfonieorkest van de USSR, Omroeporkest van de USSR, Moskous Filharmonisch Orkest, Moskous Kamerorkest, Nationaal Symfonieorkest van de USSR o.l.v. Viktor Doebrovski, Gennadi Rozjdestvenski, Jevgeni Svetlanov, Nianonov, Rudolf Barshai, Boris Kaikin en Kirill Kondrashin.

Brilliant Classics 92771 (10 cd's)

---

Met bijna Slavische gulheid bracht Brilliant Classics onder licentie van de Russische omroeporganisatie Gostelradiofund voor een spotprijs tien cd's op de markt, waarin de Russische meestercellist Mstislav Rostropovitsj centraal staat. Evenals in de onlangs door mij besproken Oistrach-editie (klik hier) ontbreken de opnamelocaties, maar de verzamelaar kan wel het nodige van de opnamedata afleiden.

Deze cd's bevestigen nog eens uitdrukkelijk de fenomenale muzikaliteit van Rostropovitsj. Het is niet eenvoudig om die in een paar woorden samen te vatten. Er is zoveel poëzie, gloed en warmte in zijn spel dat het een voortdurend genot is om ernaar te luisteren. Maar er is ook Slavische passie, zelfs extroverte romantiek in een klanktapijt dat zijn gelijke nauwelijks kent, individualistisch ook, met die altijd weer onweerstaanbare loyaliteit aan de componist. Wat is eigenlijk het geheim van dit elektriserende, door merg en been gaande spel? Wie hier Rostropovitsj aan het werk hoort, vergeet de soms matige opnamekwaliteit en het soms matige orkestspel onder diverse dirigenten (bij live-uitvoeringen moet bovendien meestal een extra oogje worden dichtgeknepen). Sterker nog, ik kan geen cellist bedenken die in een dergelijke gevarieerd programma zoveel verschillende kwaliteiten weet te etaleren, hoewel er vele cellisten zijn die - om uiteenlopende redenen - zeker een plaats in de wereldtop verdienen (zoals Casals, Fournier, Piatigorsky, Gendron, Starker, Tortelier, Feuermann, Du Pré en Rose). Een belangrijk kenmerk van zijn spel is de beeldende kracht van zijn fraseringen, zoals aan het begin van Saint-Saëns' Celloconcert op. 33.

Merkwaardig is dat Katsjatoerjans Concertrapsodie voor cello en orkest hier niet in de orkestrale, maar in de versie voor cello en piano klinkt. Het is niet het Moskous Filharmonisch Orkest onder Svetlanov, maar een onbekende pianist (de componist zelf?) die voor de begeleiding zorgt. Mogelijk werd de verkeerde band voor de cd-uitgave gebruikt. De cd-hoes zet de koper wat dit betreft dus op het verkeerde spoor.

De meeste van de hier verzamelde live-opnamen zijn uit de jaren zestig en klinken door de bank genomen redelijk tot goed (de soms hinderlijke bijgeluiden zoals gestommel en gekuch daargelaten), maar er is ook een ronduit slecht klinkende opname bij, die van Sjostakovitsj' Eerste Celloconcert met Rozjdestvenski uit 1961. Extra jammer, want aan de op zich zeer indrukwekkende uitvoering wordt door schril hoog danig afbreuk gedaan. Daar staat dan tegenover dat dezelfde cd (nr. 5) twee hier vrijwel onbekende werken bevat die nog deksels goed worden gespeeld ook: de celloconcerten van twee tijdgenoten van Rostropovitsj: Tisjtsjenko en Vlasov. Het celloconcert van Vlasov hoorde ik zelfs voor het eerst. Het is in alle geledingen geen meesterwerk, maar het pleidooi van de cellist is minstens hartverwarmend.

Rostropovitsj' visie op de beide Haydn-concerten (de authenticiteit van het Tweede concert in D werd in twijfel getrokken, totdat in 1951 Haydns handtekening in het manuscript werd ontdekt) was in 1963 op zijn zachtst gezegd nog romantisch, met brede streken en wel erg ruimhartige fraseringen, wat afbreuk deed aan Haydns concieze componeerstijl. Zoals verwacht lukten de langzame delen het beste. Een ware zevenklapper daarentegen is Honeggers Celloconcert, al kwam Rostropovitsj' latere vertolking met Kent Nagano (EMI), dankzij een beter ritmisch profiel, beter uit de verf.

Dergelijke voorbeelden geven aan dat het niet alles goud is dat hier blinkt, maar de uiteindelijke som is veel groter dan de delen. Dat geldt ook voor de steken die her en der vallen. Dit zijn geen studio-opnamen of live-opnamen waaraan later nog is gesleuteld. Het spontane en elektriserende effect van deze live-uitvoeringen weegt daar echter ruimschoots tegenop. Het belangrijkste is echter dat er geen cellist was die zoveel facetten van het cellospel heeft blootgelegd als Rostropovitsj. Deze geweldige uitgave, die ook in historisch opzicht niet genoeg op waarde kan worden geschat, bewijst dat, enige kanttekeningen ten spijt. Wat me gelijk op een verzoek aan EMI Classics brengt om alle reeds uitgebrachte opnamen nu in een goedkope en ongetwijfeld kloeke verzamelbox uit te brengen.