|

CD-recensie
© Aart van der Wal, september 2019
|
A Life in Music - Vintage Tommy Reilly
(Zie voor het inhoudsoverzicht onderaan deze recensie)
Chandos CHAN 20143 • 78' •
|
|
|
Voor wie niet weet wie Tommy Reilly was, biedt het cd-boekje veel interessante informatie. Het verhaal begint op 21 augustus 1919 in Guelph, in het Canadese Ontario, waar Tommy wordt geboren als zoon van kapitein James Reilly, die verbonden is aan de Royal Military School of Music. Vader Reilly was een uitstekend musicus: bandleider, dirigent van symfonieorkesten en oprichter van een van Canada's eerste jazzbands.
Opmaat
Zijn belangstelling werd al snel gewekt door de chromatische harmonica, een vinding die voor het eerst op de markt werd gebracht door het Duitse Hohner. Vader Reilly raakte er zelfs dusdanig van in de ban dat hij de eerste harmonicaband ter wereld oprichtte: die van Elmdale School in St. Thomas, Ontario. Het zou later de opmaat worden tot Tommy's ontwikkeling tot de meest vooraanstaande 'klassieke' harmonicaspeler.
Tommy begon op zijn achtste viool te studeren, maar dat duurde niet lang: nauwelijks drie jaar later raakte hij dusdanig aan de harmonica verslingerd en maakte zijn spel dusdanig grote vorderingen dat hij solist werd in de harmonicaband van zijn vader. Verder succes bleef niet uit: in 1932 en 1933 sleepte Tommy de gouden medaille in de wacht tijdens de 'Canada Exhibition'.
Gevangenschap
In 1935 verhuisden de Reilly's naar Engeland, waar de jonge Tommy het kloeke besluit nam om zich voortaan geheel aan het harmonicaspel te wijden. In 1937 toerde hij met de 'Four Phillips' langs de Europese variététheaters om uiteindelijk in Leipzig neer te strijken, waar hij aan het conservatorium ging studeren. Die studie werd eind 1939 echter ruw onderbroken door de Gestapo, die hem in zijn hotel arresteerde omdat hij als 'buitenlandse vijand' werd beschouwd. De daarop volgende vijf jaar en acht maanden moest hij noodgedwongen doorbrengen in verschillende interneringskampen in het bezette Europa. Hoewel ook hij niet aan de vele ontberingen ontkwam, gebruikte hij zijn gevangenschap om zijn speeltechniek nog verder te slijpen en bovendien een geheel nieuwe speelmethode te ontwikkelen, gemodelleerd naar het spel van zijn idool: de violist Jascha Heifetz. Merkwaardig voor een harmonicaspeler die slechts drie jaar en dan nog op zeer jonge leeftijd viool had gestudeerd? Hij zei er zelf over: "I naturally played the harmonica with the phrasing of the violin in mind. Personally, I believe that having played the violin has been the most important influence for good in my playing. These years of technical development became the foundation for future chromatic harmonica playing worldwide"
Terug in Engeland
In 1945 weer teruggekeerd in Engeland, was op de radio zijn naam en zijn spel niet meer weg te denken: vrijwel iedereen kende Tommy Reilly met zijn onafscheidelijke harmonica. Componisten stonden bij wijze van spreken in de rij om muziek voor hem te schrijven. Hij was zowel geliefd in het klassieke als in het populaire genre, hij trad op in allerlei shows en was later ook op de tv te zien en te horen.
Het duurde niet lang of de componist Michael Spivakovsky componeerde speciaal voor Tommy Reilly het eerste Concert voor harmonica. De première vond plaats in 1951, met Reilly uiteraard als solist, tijdens de festiviteiten rond het 'Festival of Britain'. Tijdens zijn leven werden meer dan veertig belangrijke stukken speciaal voor de harmonica aan hem opgedragen. Zowel op het podium als in de studio speelde hij composities voor zijn instrument van onder meer Vaughan Williams, Malcolm Arnold en Villa-Lobos.
 |
Met George Martin (l.) in München, 1980 (foto Sigmund Groven) |
Parlophone
In 1953 verruilde hij Engeland voor Duitsland, waar hij in Stuttgart optrad in het veel beluisterde programma 'Woche der leichten Musik'. Waarna talloze uitnodigingen uit geheel Europa binnenstroomden. Rond die tijd verschenen er ook opnamen van zijn spel op het label Parlophone, dat werd gerund door zijn vriend George Martin. Toch zou het nog tot in de jaren zeventig duren alvorens Reilly zich vestigde als 'classical recording artist', eerst op het Argos- en later op het Chandos-label (met o.a. de Academy of St. Martin in the Fields onder leiding van Neville Marriner). Maar er waren ook de wereldtournees met optredens met de beste orkesten, naast zijn vele bijdragen aan een groot aantal soundtracks (filmcomponisten als Bernard Herrmann, Elmer Bernstein, Maurice Jarre, Jerry Goldsmith, Dimitri Tiomkin en John Barry wilden absoluut hem en niemand anders voor hun filmmuziek). Reilly werkte bovendien samen met coryfeeën als Marlene Dietrich, Bing Crosby, Vera Lynn, Peggy Lee, Judith Durham and the Seekers, George Harrison en Barbra Streisand.
 |
Tommy Reilly, Oslo 1964 (foto Henrik Ørsted)
|
Onvermoeibaar
Reilly heeft belangrijke bijdragen geleverd aan de ontwikkeling van de harmonica. In 1967 kwam het eerste, speciaal door hem ontwikkelde instrument op de markt: een geheel uit zilver vervaardigde harmonica. Maar ook als docent kende hij binnen zijn vakgebied zijn gelijke niet. Thuis in Surrey was het een komen en gaan van musici die hij op weg hielp met de verdere ontwikkeling van hun talent en die hij onvermoeibaar de talloze speelmogelijkheden waartoe de harmonica in staat was, bijbracht.
MBE
In 1992 werd Reilly in de adelstand verheven: hem werd de prestigieuze MBE, de 'Most Excellent Order of the British Empire' uitgereikt, als beloning voor zijn vele muzikale diensten. Hij is tot op heden de enige harmonicaspeler die deze eer te beurt is gevallen.
Masterclass
Zijn laatste professionele engagement dateert uit 1998, toen hij aan de Dartington International Summer School of Music in het Britse Devon een masterclass leidde voor studenten afkomstig uit alle windstreken. Gebleven zijn echter zijn boeken, leermethoden en studies, samen met zijn vele originele composities voor harmonica.
|
 |
|
Tommy Reilly in 1971
(foto Hakon Messel) |
Complimenten
Een van de grootste complimenten die hij ooit in ontvangst mocht nemen, kwam van Igor Stravinsky: "After hearing your interpretation of my 'Chanson Russe', I would be happy to let you play anything of mine." En Neville Marriner merkte op: "Many of the ingredients of the Academy's original ambitions are embodied in Tommy's musicianship: technically he achieves remarkable virtuosity with a minimum of fuss. Musically he exploits his instrument with refinement and bravura and ultimately it does not seem to matter what he plays, but how he plays it."
In 'The Guardian' schreef een andere belangrijke pionier van de harmonica, Larry Adler, hoe zeldzaam Reilly's talent was: "Tommy was unique, in a class by himself. I will miss his wonderful playing: he didn't even have a close second."
Tommy Reilly stierf thuis in Frensham, Surrey, op 25 september 2000. Hij werd begraven op het dorpskerkhof van Frensham. 'He was the greatest', staat op de steen gebeiteld.
Vintage Tommy Reilly
Het begrip 'vintage' is stevig ingeburgerd. Sterker nog, het wordt te pas en te onpas gebruikt.
Het kent ook meerdere betekenissen, zoals antieke uitstraling, retro, tweedehands of een zeer goed oogstjaar (bijvoorbeeld van wijn). Het komt ook terug in de titel van dit album, een met zorg samengestelde, bijzondere collectie die de vele facetten van Reilly's kunstenaarschap belicht en waarbij de grenzen tussen 'pop' en 'klassiek' al snel vervagen. Het zijn zonder uitzondering 'showpieces', waarvan de geluidskwaliteit de 'tijd van toen' duidelijk weerspiegelt. Door de bank genomen is die goed tot uitstekend, want slechts een paar opnamen is afkomstig van vroege radio-uitzendingen, sommige zelfs toen nog 'off the air' vastgelegd op schellakplaten. Het meest gedateerd is 'Deep Purple' uit 1945, met Frank Still aan de piano. De registraties uit de jaren vijftig tot en met zeventig hebben de tand des tijds goed doorstaan, ongetwijfeld mede dankzij het vakkundige restauratiewerk van Terje Hellem van NRK, de Noorse omroep in Oslo. Reilly's intense muzikaliteit en onberispelijke articulatie komen aldus op een indrukwekkende manier tot leven. Sterker nog, het lijkt nog het meest op pure tovenarij van een hoog spectaculair gehalte door een groot virtuoos. Hoe er vandaag de dag ook over bewerkingen van klassieke meesterwerken wordt gedacht: 'Vintage Tommy Reilly' maakt onlosmakelijk deel uit van onze rijke westerse muziekgeschiedenis.
|
|