CD-recensie
© Aart van der Wal, maart 2025
Rameau: Les Boréades Sabine Devieilhe (Alphise), Reinoud van Mechelen (Abaris), Benedikt Kristjánsson (Calisis), Philippe Estèphe (Borilée), Thomas Dolié (Borée), Tassis Christoyannis (Adamas, Apollon), Gwendoline Blondeel (Sémire, Une Nymphe, L'Amour, Polymnie) |
Les Boréades behoort tot het genre van de tragédie lyrique, gecomponeerd in 1763 door Jean-Philippe Rameau (1683-1764). Het is zijn laatste en tevens meest ambitieuze opera, vervuld van alle denkbare grandeur en dramatische intensiteit in een uiterst kleurrijke en zelfs vernieuwende orkestratie. Rameau overleed nog vóór de première kon plaatsvinden.
Het libretto is van de hand van Louis de Cahusac en gestoeld op een verhaal uit de Griekse mythologie (in die tijd een zeer populair thema), met daarin centraal de vele politieke en sociale intriges binnen het rijk van Boreas, de Noordenwind.
Kort samengevat: koningin Alphise, erfgename van het koninkrijk Bactrië, moet volgens de traditie trouwen met een afstammeling van Boreas. Echter, Borilée en Calisis, de beide zonen van Boreas, dingen naar haar hand. Alphise is echter smoorverliefd op de van afkomst onbekende, maar zich nobel presenterende Abaris, die, zoals later pas zal blijken, Apollo's zoon is en in die positie recht heeft op de troon van de koning. Na de nodige verwikkelingen is het Apollo die de orde herstelt en het huwelijk zegent tussen Alphise en Abaris.
Rameau's innovatieve en afwisselende partituur is rijk gevarieerd, met veel virtuoze blazers-, strijkers- en slagwerkpartijen. De dramatische koorpartijen (met name de uitbeelding van de woede van de Boreaden), de gedurfde harmonie en de scherp gestoken dissonanten bepalen in hoge mate het enerverend discours dat al vooruitloopt op de opera's van Mozart en Gluck. De enige substantiële kritiek geldt de overvloedig ingelaste instrumentale tussenspelen en de balletmuziek, weliswaar typerend voor de Franse barokopera, maar dat wel afbreuk doet aan de dramatische stuwing.
Dat dit werk van Rameau niet, zoals meestal het geval was, kort na de voltooiing zijn eerste uitvoering beleefde had wellicht te maken met de inmiddels veranderde smaak of anders wel politieke redenen. Vaststaat wel dat het hof van Lodewijk XV op Rameau's compositiestijl inmiddels uitgekeken was geraakt.
De eerste 'moderne' uitvoering en dan alleen nog in de concertversie, vond plaats in 1964. De eerste geënsceneerde productie kwam bijna twee decennia later, in 1982, onder leiding van John Eliot Gardiner.
Het verhaal mag dan aan de nogal magere kant zijn, in het Parijs van de tweede helft van de achttiende eeuw kon de adel niet genoeg krijgen van de Griekse mythologie. Rameau wist daar goed op in te spelen, al zal hij zich vooraf zeker hebben gerealiseerd dat het libretto van Les Boréades in sommige weinig rekkelijke kringen op weerstand zou stuiten, waaronder kwesties als het vrije huwelijk en zelfdoding. Zelfs het deels diverterende karakter van Les Boréades zal wat dit betreft weinig of geen tegenwicht hebben kunnen bieden.
György Vashegyi, gepokt en gemazeld in dit repertoire, wist een waar vocaal topteam om zich heen te verzamelen, maar ook koor en orkest presteren op hoog niveau. Op de Franse uitspraak valt niets aan te merken en de opname mag er eveneens zijn, zoals dat ook geldt voor de uitstekend geschreven toelichtingen. De gezongen teksten zijn in het Frans en Engels afgedrukt.