CD-recensie

© Aart van der Wal, juli 2024

Precies twee jaar geleden besprak ik van hetzelfde label Fastes de la Grande Écurie, door hetzelfde ensemble: Syntagma Amici, toen aangevuld met Giourdina (klik hier). Dat album was gewijd aan muziek uit het Grand Siècle, de periode waarin twee Lodewijken de scepter zwaaiden: XIII en XIV. Muziek ook die met veel spektakel gepaard ging. Er werden toen aan en rond het hof van Versailles veel uitbundige feesten gegeven maar ook veel afgemarcheerd, waar uiteraard passende muziek bij hoorde. Die muzikale omlijsting werd verzorgd door de verschillende afdelingen van de Grand Écurie, het muzikale ‘wapenarsenaal' aan het hof, met trommels, pauken, trompetten, kornetten, sackbuts, trombones, hoorns, hobo's, fagotten, pijpers, enz.

	De fluitfamilie met v.l.n.r. flageolet d'oiseau, petit dessus, haute-contre, taille, quinte, basse
	De hobofamilie, met v.l.n.r. dessus de cromorne, dessus de hautbois (ton de l'Écurie), dessus de hautbois, (ton de la Chambre), dessus de hautbois (ton de l' Académie), taille de cromorne

In 1651 kwam er nog een vijfde afdeling bij: met daarin de 'cromorne' (een typisch Frans houten blaasinstrument van onbekende herkomst dat tot de hobofamilie behoort en niets van doen heeft met de Duitse Krummhorn) en de 'trompette marine', een strijkinstrument met slechts één snaar (monochord) dat qua klank enigszins leek op die van de trompet (vandaar de benaming). De herkomst van 'marine' is overigens ongewis.

Op dit nieuwe album, de titel zegt het al: Les Hautbois à la Chambre du Roi, staan de houtblazers centraal, instrumenten die in vrijwel alle hoofse muzikale activiteiten een rol speelden, met een prominente rol voor hobo's en fagotten, instrumenten die zich door hun krachtige en doordringende klank lastig lieten mengen met andere instrumenten. Waar nog bijkwam dat ze veel hoger waren gestemd dan de standaardstemming zoals die werd gebruikt door de ‘Académie', de ‘Chapelle' of de ‘Chambre'.Het wordt beschreven in Mémoire de M. de La Barre sur les musettes et hautbois uit 1735, waarvan hieronder een fragment:

‘La musique retomba dans le barbare, et elle y est restée à très peu près, jusques au tams de Louis quatorse, sous le célèbre raygne ou tous les arts on esté portez a leur perfection, la musique a brillé infiniment. Le Camus, Boisset, Dembris et Lambert ont estez les premiers à faire des airs qui exprimassent les parolles, mais surtout le celebre Luly; on peut dire que on devroit l'apeller l'apollon de la France, mais son elevation fit la chute totalle de tous les entiens instrumens, a l'exception du haubois, grâce aux Filidor et Hautteterre [Philidor et Hotteterre, AvdW], lesquels ont tant gâté de bois et soutenus de la musique, qu'ils sont enfin parvenus a le rendre propre pour les concerts.'

Philidor en Hotteterre waren niet alleen bekende instrumentmakers, maar ook gerenommeerde instrumentalisten die vanuit hun eerste professie in staat waren om de instrumenten aan te passen aan het timbre van de strijkers (violen, gamba's) en daarnaast de stemming met bijna een kwart wisten te verlagen. Dat zette zoden aan de dijk. Bovendien deden ze er alles aan om hun instrumenten langer en dunner te maken. Dit met het oog op meer klankverfijning en betere chromatiek. Naarmate de ontwikkeling vorderde en de verschillende onderdelen gemakkelijk uit elkaar konden worden gehaald, werd het ook eenvoudiger om de boring aan te passen.

Op die manier kwam er een heuse gedaanteverwisseling van bijna revolutionaire proporties tot stand, niet alleen voor hobo en fagot, maar ook voor (blok)fluit, flageolet en musette. Vanuit dit fascinerende historische perspectief ontstond Les Hautbois à la Chambre du Roi.

Het door Jérémie Papasergio opgerichte Franse ensemble Syntagma Amici maakt - het spreekt welhaast vanzelf - gebruik van 'authentieke' instrumenten (hoewel veelal replica's, want de tijd schrijdt voort en het bespelen van stokoude instrumenten is ondanks de restauraties geen sinecure). Ik geef u de voor dit album gebruikte instrumenten in hun oorspronkelijke Franse benaming: hautbois, taille de hautbois, flûteà bec, basson, basse de cromorne, flageolet d’oiseau, violon, taille de violon, basse de viole, basse-taille, dessus de viole, petite basse de violon, théorbe, guitare, chapeau chinois, clavecin, orgue.

Dit is aanstekelijke en veelal kruidige muziek in fraai gestileerde uitvoeringen en in een daarbij passende opnametechnische omlijsting die het instrumentarium een zowel warme als pregnante gloed geeft. Aldus is het een uiterst kleurrijke afspiegeling van de muziek én het daarbij horende instrumentarium zoals dat in die lang vervlogen tijden werd gebruikt. Zonder voorbehoud aanbevolen!

index